Zaterdag 26 mei host ik de Strip Talkshow op de Stripdagen Haarlem in de Philmarmonie. In deze vlog vertel ik iets over de stripmakers die ik daar ga spreken.
1. Gerben Valkema & Eric Hercules 13.00-13.20
De geestelijk vaders van Elsje.
2. Jeroen Steehouwer 13.20-13.40
Steehouwer zit meer dan dertig jaar in het vak en heeft zelf een boeiend overzichtswerk uitgegeven.
3. Aimée de Jongh 13.40-14.00 Een van de beste tekenaars van Nederland heeft zojuist een project afgerond met de Belgische scenarist Zidrou.
Het tweede uur is voor Guy Delisle, een van de hoofdgasten van het festival, van ongeveer 14.00 tot 14.50.
Aankomend weekend vindt de stripbeurs plaats van de Stripdagen Haarlem. Ik signeer op beide dagen. Zaterdag 26 mei host ik een talkshow met stripmakers en spreek ik onder andere Guy Delisle en Aimée de Jongh.
Minneboo signeert. Foto: Menno Kooistra.
Zaterdag 26 mei signeer ik Mijn vriend Spider-Man op de stand van SubQ, Nijgh & Van Ditmar en Soul Food Comics in de Philharmonie van 15.30 tot 17 uur.
Zondag zit ik daar ook maar dan van 11.00 tot 12.30. Ook auteurs als Willem Ritstier, Jasper Rietman en Maaike Hartjes zullen hier signeren. Officieel is het stand #9.
Strip Talkshow Net als bij de vorige editie host ik op zaterdag de Strip Talkshow in de Blauwe zaal van de Philharmonie (dat is dus het café op de begane grond). In twee uur tijd schuiven verschillende stripmakers aan om te praten over hun werk, nieuwe plannen en andere zaken. Dit is het schema:
Het dynamische duo poseert.
1. Gerben Valkema & Eric Hercules 13.00-13.20
De geestelijk vaders van Elsje.
2. Jeroen Steehouwer 13.20-13.40
Steehouwer zit meer dan dertig jaar in het vak en heeft zelf een boeiend overzichtswerk uitgegeven.
3. Aimée de Jongh 13.40-14.00
Een van de beste tekenaars van Nederland heeft zojuist een project afgerond met de Belgische scenarist Zidrou.
Guy Delisle. Foto: Selbymay/ Wikipedia/ CC BY-SA 4.0
Het tweede uur is voor Guy Delisle, een van de hoofdgasten van het festival, van ongeveer 14.00 tot 14.50.
Delisle maakt heel boeiende strips met een journalistieke insteek die toch heel persoonlijk zijn. Vaak verblijft hij een tijd op een bijzondere plek zoals Jeruzalem, Shenzhen en Noord-Korea en dan maakt hij een strip over hoe het leven daar is. Vorig jaar kwam ook Gegijzeld van hem uit: een striproman over de gijzeling van Christophe André die tijdens een humanitaire missie in de Kaukasus werd ontvoerd. Delisle geeft heel goed weer hoe het is om voor onbepaalde tijd gevangen te zitten. Heel indrukwekkend.
De talkshow in 2016. In gesprek met Mézières. Foto: Cok Jouvenaar.
Verder praat schrijver/stripscenarist Ger Apeldoorn op zaterdag naar aanleiding van het verschijnen van zijn boek De jaren Eppo met (oud-)redactieleden en auteurs over dit legendarische stripblad. Op zondag praat letteraar/columnist Frits Jonker in zijn talkshow met mensen uit de randgebieden van de strip, zoals letteraars, inkleurders, vormgevers en uitgevers. Ook Natasja van Loon zal zondag nog interviews doen. Maar hoe laat dat allemaal precies is, staat nog niet op de site van de Stripdagen.
Twee jaar terug noemde ik mijn huis gekscherend Het weeshuis voor strips. Een vriend van me had toen namelijk een grote stapel comics die hij kwijt moest en die kwamen hier in de kast te staan. Tot op heden heb ik ze nog lang niet allemaal gelezen, maar ze behoren wel tot mijn 30 Procent Project.
Dat project heeft wat vertraging opgelopen. Sinds kort heb ik een tablet in huis te leen van Paul en die staat vol met prachtige strips en enkele interviewboeken die ik al tijden wilde lezen: de Modern Masters-serie van TwoMorrows Publishing. Ik heb net het interview met John Byrne daarvan gelezen en dat was smullen.
Vandaag stond een vriendin van Linda voor de deur. Haar vriend had een grote doos met strips op zolder gevonden en ze vroeg of ik het ene Blueberry-album dat er tussen zat wilde hebben. Dat wilde ik wel. Het werden echter wat meer albums dan alleen de klassieke westernreeks van Jean Giraud. Leuke titels als De familie Doorzon, G. Raf Zerk, Joop Klepzeiker, Sjef van Oekel, en andere losse stripalbums zitten er in de stapel.
Enkele van de nieuwe aanwinsten.
Ondanks het feit dat ik dus bijna niets nieuws meer koop, komen er dus nog meer stripalbums bij dan dat er de deur uitgaan. Maar goed, ik hou hoop en blijf wanneer ik er tijd voor heb, nog steeds bezig met het lezen van de strips waar ik tot nu toe niet aan toekwam.
Een derde vertragende factor is mijn leeshuiswerk: binnenkort host ik weer een talkshow op de Stripdagen Haarlem en interview ik meerdere stripmakers. Daar heb ik heel veel zin in. Om me goed op de gesprekken voor te bereiden (her)lees ik hun werk op dit moment.
Het is allemaal geen straf natuurlijk, maar soms zou ik willen dat ik niet hoef te slapen, dan zou ik nog meer kunnen lezen.
Daarom Minneboo leest: Recent nam ik mezelf voor om de 30 procent ongelezen boeken en strips in mijn collectie eens door te nemen. Er is kastruimte nodig voor nieuwe strips, dus op deze manier hoop ik meteen wat titels te selecteren die weg kunnen. Daar doe ik geregeld verslag van op dit blog.
Het medium interactieve strip is volop in ontwikkeling. Met Screendiver is er nu een centrale plek waar makers en lezers een overzicht krijgen van welke comics er allemaal zijn. In de toekomst kun je er ook lezen hoe je ze kunt maken. Een gesprek met Remco Vlaanderen, hoofdredacteur van de site: ‘Screendiver moet dé merknaam worden voor innovatieve, interactieve comics.’
Remco Vlaanderen. Illustratie: Gustavo Garcia.
Het beeldverhaal ondergaat een revolutie in de digitale en virtuele wereld. Naast papier kunnen we tegenwoordig ook strips lezen op smartphones, tablets en al langer op de pc. Digitale strips, ook wel motion comics of interactieve comics genoemd, zijn volop in ontwikkeling. Het zijn stripverhalen verrijkt met animatie, muziek en geluidseffecten. Vaak zijn ze op een bepaalde manier interactief omdat er een handeling van de lezer is vereist. We hebben het dus niet over papieren strips waarvan er ook een digitale versie beschikbaar is om te lezen op je tablet of telefoon, zoals bijvoorbeeld de dienst Yieha van Ballon Media en Standaard Uitgeverij. Het gaat om stripverhalen die speciaal gemaakt zijn voor digitale consumptie. Nieuwe, uitdagende producties waarbij de makers vaak nieuwe manieren van vertellen uitproberen.
‘Door gebruik te maken van muziek, tekst, en door te spelen met tijd, ontwikkelen de makers eigenlijk een soort van nieuwe visuele taal die anders is dan die van de papieren strip maar daar wel op voortborduurt,’ aldus Remco Vlaanderen. Vlaanderen is sinds 2005 werkzaam als producent en redacteur bij Submarine Channel: een internationaal distributie- en productieplatform voor innovatieve digitale mediaproducties waarin nieuwe manieren van vertellen worden onderzocht, zoals interactieve documentaires en interactieve comics. De website Screendiver.com is een van hun projecten, een platform dat in het leven is geroepen om interactieve strips te promoten.
‘Screendiver is echt bedoeld als platform om mensen bewust te maken van deze vorm van comics. We willen zo een groter publiek voor dit medium genereren, want veel mensen kennen interactieve comics simpelweg nog niet. We zien het als onze missie om ervoor te zorgen dat het medium veel bekender wordt. Vorig jaar hadden we een expositie met baanbrekende motion comics in het ABC Architectuurcentrum Haarlem tijdens en na de Stripdagen. Screendiver is de volgende stap,’ aldus Vlaanderen die als hoofdredacteur een van de drijvende krachten achter Screendiver is.
Pioniers
Volgens Vlaanderen leven we in interessante tijden: ‘Het is alsof we bezig zijn iets nieuws uit te vinden. De makers die met digitale strips bezig zijn voelen zich ook pioniers, denk ik. We zijn aan het ontdekken hoe het oude medium strip zich vernieuwt onder invloed van digitale platforms. Er is nog zoveel mogelijk en er valt nog zo veel te ontdekken! Op dit moment zijn bijvoorbeeld veel interessante stripmakers bezig met hoe ze virtual reality kunnen gebruiken in stripverhalen. Misschien blijkt dit uiteindelijk niet te kunnen, maar vooralsnog is het is dus heel boeiend om te kijken of het kan en hoe dan. In dat soort experimenten ben ik als maker en producent erg geïnteresseerd. Natuurlijk zijn interactieve comics niet per se beter dan gewone strips, maar als je beeldverhalen maakt die op een scherm gelezen moeten worden dan is het gek als je alleen een statische strip zou maken. Je werkt immers met een multimediaal platform. De elementen die je toevoegt mogen geen decoratie zijn, maar moeten echt essentieel zijn en het verhaal ondersteunen. De meest ideale interactieve comic zou niet meer goed werken als je een gebruikt element weg zou halen. Als je bijvoorbeeld het geluid weghaalt zou je dat echt moeten missen.’
Een mooi voorbeeld van de meerwaarde van audio bij een strip is The Land of the Magic Flute, Fons Schiedons vrije bewerking van Mozarts Die Zauberflöte. Tijdens het lezen zijn soms fragmenten van Mozarts opera te horen die achtergrondinformatie geven over de personages. Zonder de audio is de leeservaring dus niet compleet.
Sutu tijdens een workshop.
Sutu
Een ander goed voorbeeld van de mogelijkheden die het medium biedt, is de strip These Memories Won’t Lastvan de Australische stripmaker en interactive designer Sutu. Sutu, pseudoniem van de in 1981 geboren Stuart Campbell, is een van toonaangevende pioniers op het gebied van motion comics. Kenmerkend aan zijn strips is dat de technische middelen altijd in dienst staan van het verhaal en nooit alleen maar aanwezig zijn als gimmick. These Memories Won’t Last kun je gewoon in je internetbrowser lezen. De striplaatjes en teksten zitten aan elkaar vast via een rode draad die tegen de scrollrichting in beweegt. Je leest de strip dus alsof je verticaal langs een levenslijn beweegt. De strip is een prachtig, kort verhaal over Sutu’s grootvader die aan de ziekte van Alzheimer lijdt. Als de lezer te lang bij een beeld blijft hangen, vervaagt dit langzaam. Een mooie visuele metafoor voor geheugenverlies.
These Memories Won’t Last.
Sutu wijst nieuwe makers graag op een belangrijke valkuil bij het maken van interactieve comics: ‘Waar je voor moet oppassen is dat mensen moeten uitzoeken hoe ze je verhaal precies dienen te lezen. Het ontwerp moet intuïtief te volgen zijn. Soms draven makers door wat interactiviteit betreft, waardoor lezers het verhaal niet goed meer kunnen volgen, gefrustreerd raken en hun interesse verliezen.’
Interactieve comics centrale
Het idee voor Screendiver werd geboren tijdens het Zwitserse internationale stripfestival Fumetto in 2014 waar een expositie aan motion comics was gewijd. Daarom waren er ook enkele pioniers van dit medium aanwezig, zoals Ezra Claytan Daniels, Sutu en Jason Shiga. Tijdens een paneldiscussie bleek dat zij nogal moeite hadden met de distributie van hun projecten. Zo zijn interactieve graphic novel apps moeilijk terug te vinden in de App Store van Apple, en zijn interactieve strips overal verspreid op het web. Je moet dus goed zoeken. De makers en Vlaanderen zaten daarover te praten en toen werd het idee geboren om één centrale plek te creëren, een distributieplatform waar bezoekers alle producties bij elkaar kunnen vinden. Sinds januari 2017 is Screendiver officieel online, al is het project nog lang niet af.
Stripcollectie
Men wil met de site dus laten zien wat voor moois er allemaal te lezen is op het gebied van interactieve comics. De belangrijkste functie is daarom het overzicht met comics dat wekelijks wordt aangevuld met nieuwe titels. Op dit moment staan er een kleine veertig projecten in het overzicht. De meeste comics zijn niet op de site te lezen. Er wordt van deze producties een inleiding gegeven en een link naar waar de strips gelezen kunnen worden of de apps ervoor gedownload. Bezoekers kunnen het materiaal selecteren op genre, digitaal platform en of de strips geschikt moeten zijn voor alle leeftijden of alleen volwassenen.
De comics die nu worden genoemd komen in allerlei soorten en maten. Van webexperimenten, comics die uit animated gifs bestaan tot met strips met een virtual reality element. Vlaanderen licht de keuze voor de comics op de site als volgt toe: ‘Momenteel zijn we aan het uitzoeken hoe breed we willen gaan maar, in eerste instantie moet het een platform zijn voor producties zoals we die zelf maken: onafhankelijk gemaakte producties, indie comics die niet-gelieerd zijn aan grote Amerikaanse uitgevers. Ook de geselecteerde commerciële projecten die voor een groot publiek zijn gemaakt, zijn nog steeds onafhankelijke producties. Daarnaast wilden we ons concentreren op comics met een vorm van interactiviteit die specifiek voor het web zijn gemaakt. Dus geen klassieke motion comics die eigenlijk vooral filmpjes zijn. Overigens is vernieuwend niet per se een vereiste bij de selectie. Het is niet zo dat ieder project dat we erop zetten, iets nieuws moet toevoegen.’
Juist door de nadruk op onafhankelijke makers, hoopt Screendiver een tegenhanger te zijn voor grote commerciële distributieplatforms voor lineaire digitale comics, zoals Comixology en Marvel comics.
Abwaesser.
Abwaesser
Niet alle strips op Screendiver zijn verhalend. Een goed voorbeeld van een niet-verhalende webcomic is bijvoorbeeld Abwaesser, een serie korte verhalen en experimenten van Yung Kiwi, pseudoniem van de Zwitserse illustrator Michael Kühni. Het project is als het ware een speeltuin waarin Kiwi allerlei experimenten doet met het medium interactieve comics. Met iedere aflevering probeert hij nieuwe dingen uit. Soms zijn het poëtische strips met veel humor, een andere keer een vormexperiment waarin Kiwi speelt met de layouts en animaties.
Seksueel geweld
Een van de strips waar Vlaanderen heel enthousiast over is heet Priya’s Shakti. Het is een interactieve, atypische superheldencomic met een sociale boodschap die tieners gendergelijkheid wil bijbrengen en waarschuwt voor seksueel geweld. De ervaringen van verkrachtingsslachtoffers zijn in het project verwerkt in animaties, die door een augmented reality app geactiveerd worden. Als je je tablet of telefoon boven het boek houdt en via deze speciale app leest, komen de stripplaatjes tot leven met animaties.
Priya’s Shakti.
‘Volgens mij is Priya’s Shakti de meest succesvolle interactieve comic ooit. De app is al iets van 500.000 keer gedownload. En er was veel media-aandacht voor, juist vanwege de maatschappelijke relevantie. Het eerste deel is gemaakt naar aanleiding van een groepsverkrachting in een bus in New Delhi, India. Eind vorig jaar is deel twee uitgekomen. Die gaat over wraakacties waarbij vrouwen zuur in het gezicht gegooid krijgen. Volgens mij is dit project zo succesvol omdat het heel mooi is getekend. Het is goed gemaakt en gaat over een zeer urgent en actueel onderwerp.’ De strip is zowel beschikbaar als papieren uitgave als digitaal.
Manifest
Er valt dus al veel te lezen op de site. Het doel is om Screendiver uit te laten groeien tot een community voor lezers en makers. Daarom staat er ook een manifest van de Amerikaanse schrijver, tekenaar en art-director Ezra Claytan Daniels op. In zijn manifest gaat hij op uitdagende wijze dieper in op wat er nu eigenlijk onder motion comics wordt verstaan. Daniels gebruikt overigens graag de term digitale comics, want als makers en uitgevers allerlei vage benamingen gaan gebruiken, maakt dat de producties moeilijk vindbaar.
Daniels: ‘De parapluterm digital comics moet alles omvatten van statische webcomics tot de meest ambitieuze interactieve comics.’ Toch is er onder de makers nog enige discussie over welke term nu het beste de lading dekt. Vlaanderen: ‘Ik gebruik liever de term interactieve comics in plaats van motion comics, omdat die laatste benaming weer de associatie oproept met geanimeerde strips op YouTube.’
Hoe je ze ook wilt noemen, Daniels deponeert in zijn manifest enkele voorwaarden, al was het maar om makers uit te dagen. Daniels vindt bijvoorbeeld dat digitale strips de beperkingen van het papier moeten overstijgen en juist nieuwe mogelijkheden moeten onderzoeken. De makers moeten daarom ook rekening houden met het uiteindelijke platform waarop de strip gepubliceerd gaat worden. ‘Een maker van digitale comics moet de mogelijkheden van het bedoelde platform volledig onderzoeken en uitbuiten,’ aldus Daniels in het manifest. ‘Kijk naar de technologie van jouw platform en denk hoe jouw verhaal dat kan gebruiken om een meeslepender ervaring te creëren. Als jouw strip bedoeld is om op telefoons gelezen te worden, ontwerp de kaders op een manier die het kleine, verticale scherm omhelzen in plaats van ermee vechten.’
Bezoekers van de site kunnen het manifest ondertekenen, van commentaar voorzien en delen.
How to
Uiteindelijk moet Screendiver ook een plek worden waar makers terecht kunnen voor informatie. Vlaanderen: ‘Er zijn veel stripmakers die dit soort dingen willen creëren, maar niet goed weten waar ze moeten beginnen. Zeker bij jongere makers is er veel interesse voor. Van de studenten die ik lesgeef aan de St. Joost in Den Bosch, willen vier van de 18 leerlingen interactieve strips maken. Op dit moment is de directory met strips het belangrijkste, maar we willen uitbreiden op het gebied van educatie en informatie geven over hoe je deze producties zou kunnen maken. Door bijvoorbeeld aandacht te besteden aan tools, de programma’s en gereedschappen die je nodig hebt. Niet alle stripmakers zijn immers even technisch onderlegd. Daarnaast willen we in de toekomst ook ‘making of stories’ maken. Denk aan interviews met de stripmakers en het tonen van concept art. Laten zien hoe deze producties tot stand zijn gekomen en wat de makers willen bereiken met hun werk. Ook dat soort dingen zijn super interessant voor mensen die ook dit soort dingen willen maken.’
Scott McCloud. Foto: Michael Minneboo
Tips voor de juiste tools staan straks in de sectie met artikelen, waar ook stukken over het medium staan en video-interviews met makers als Sutu en Scott McCloud. De Amerikaan McCloud is misschien nog wel het best bekend door zijn drie theoretische boeken over strips, zoals Understanding Comics, en is een van de mensen die zich dus als stripmaker en theoreticus met het medium bezighoudt. In zijn boek Reinventing comics legde hij een visionaire basis voor digitale comics. In de video vertelt hij immer enthousiast over de mogelijkheden van het oneindige digitale canvas.
ProStress.
Iedere dag vers
Iedere werkdag wordt er op Screendiver nieuw materiaal van de Rotterdamse kunstenaar/animator/webpionier Han Hoogerbrugge gepubliceerd. De interactieve cartoon ProStressbestaat uit drie plaatjes waarin Hogerbrugge op eigen wijze commentaar levert op de actualiteit, beroemdheden, politici en populaire cultuur.
Op dit moment staat Screendiver dus nog deels in de kinderschoenen, maar Vlaanderen is optimistisch over de toekomst van motion comics en de site: ‘Over vijf jaar moet de community van makers en lezers flink gegroeid zijn en moet de directory zeer uitgebreid zijn. Mensen die inspiratie en toffe interactieve comics zoeken moeten dan eigenlijk meteen aan Screendiver denken. Het moet dé merknaam zijn voor innovatieve, interactieve comics.’
Van 25 mei t/m 3 juni 2018 vindt de veertiende editie van Stripdagen Haarlem plaats, als vanouds door de hele stad. Aangezien in 2018 precies 200 jaar geleden is dat Mary Shelley op negentienjarige leeftijd haar magnum opus Frankenstein or The Modern Prometheus publiceerde, is dat het thema van het stripfestival.
Tijdens de Stripdagen Haarlem wordt tien dagen lang het beeldverhaal in al zijn facetten belicht en de cross-over met andere kunstdisciplines benadrukt.
Hieronder het persbericht over de Stripdagen – het leukste stripfestival van Nederland en omstreken.
Shot van Bride of Frankenstein.
Shelleys boek is een baanbrekend werk dat ook nu nog actueel is, en dat zijn weg heeft gevonden in vele vormen van de populaire cultuur – en strips zijn geen uitzondering. Voor wie een opfrissertje nodig heeft: de jonge geleerde Victor Frankenstein creëert uit menselijke overblijfselen nieuw leven, maar al gauw ontsnapt zijn schepping: het uiterst intelligente wezen is vastbesloten om wraak te nemen op de schepper die hem zonder enige liefde losliet in een wereld die hem vijandig is gezind. Het boek ontstond als gevolg van een weddenschap – schrijf een griezelverhaal in één nacht – en zou van verstrekkende invloed blijken, niet alleen op de literatuur en populaire cultuur, maar ook op de wetenschap. Het ideaal van de maakbare mens dicteert het discours van de wetenschaps loso e zelfs meer dan ooit. Het boek zelf, de lm, de talloze strips die teruggrijpen op Shelley’s beroemde verhaal, de medische en techno- logische ontwikkelingen die eronder vallen: Stripdagen Haarlem behandelt het thema uitgebreid in al zijn facetten.
Film en strip
Naast het boek is er een andere bron die bepalend is geweest voor de Frankenstein-beeldvorming zoals de meesten die kennen: de Universal-films van James Whale uit de jaren 30 met Boris Karloff als het monster.
De Vloek van Bangebroek. Tekst en tekeningen: Gerard Leever.
Het is dié creatie, met vierkante kop en bouten in de nek, die in het collectieve geheugen staat gegrift, en waar veel beelduitingen zoals strips en parodieën op teruggrijpen. De film wijkt op een aantal essentiële punten af van het boek: zo komt de beroemde laboratoriumscène waarin het monster met behulp van elektriciteit tot leven wordt gewekt niet voor in het boek. Maar geen vrees: ‘elektriciteit’ zal op Stripdagen Haarlem niet ontbreken. En er wordt natuurlijk ruim aandacht besteed aan de strips die er met en over het Monster zijn verschenen. Ook Nederland heeft daarin zijn steentje bijgedragen, met onder meer De vloek van Bangebroek van Gerard Leever, Victor & Frenky van Daniel van den Broek en Ambrosius: Krankenstein van Gideon Brugman en Orion Roos.
Victor & Frenky door Daniel van den Broek.
Expo’s en randprogrammering
De aan dit thema verbonden hoofdexpositie zal deze editie plaatshebben in galerie 37PK (Grootheiligland 37, Haarlem). Aan de hand van het oorspronkelijke boek van Mary Shelley wordt het verhaal herverteld met behulp van fragmenten uit de talloze bestaande verstrippingen en geïllustreerde versies. Verder komen in de expo de morele, filosofische en wetenschappelijke aspecten uitgebreid aan bod, zoals het Godcomplex, nature versus nurture en de maakbare mens. Omdat dit thema’s zijn die ook in onze huidige maatschappij een bepalende rol spelen wordt er aan deze expositie een educatief programma verbonden, ontwikkeld door het stripjournalistieke platform Drawing the Times.
Uiteraard keert het thema ook terug in diverse andere expo’s en in lezingen, lmprogramma’s, muziekvoorstellingen, theaterproducties en rock-‘n’-rollfestijnen.
Niemand zal kunnen ontsnappen aan het monster van Frankenstein!
Bladerend door een oude fotomap kwam ik deze foto tegen die ik tijdens de Stripdagen Haarlem 2010 maakte van een tekening van Fred de Heij. Suzanne zit op de rug van Frans, twee personages die De Heij vaker gebruikt in zijn erotische strips. Ik ben trouwens benieuwd wanneer er een nieuwe Pulpman uitkomt.
Toen ik deze foto maakte draaide ik tijdens die sessie onderstaande video van Fred in actie:
Vanuit wereldperspectief gezien was 2016 een turbulent jaar. Op persoonlijk vlak was het een jaar van persoonlijke mijlpalen.
Foto: Bart Wessels.
Het viel me op dat de meeste eindejaarslijstjes en overzichten begin december al werden gepubliceerd. Het leek bijna wel of december niet mee mocht doen met 2016. Daarmee vergeleken komt dit overzichtje veel te laat, maar eerlijk gezegd vond ik al die andere lijstjes echt aan de vroege kant. Over een paar dagen is het jaar afgelopen, dus dit lijkt me een mooi moment voor een korte terugblik.
Maar goed, welke mijlpaaltjes had ik dan het afgelopen jaar?
Ik vond een uitgever voor mijn boek Mijn vriend Spider-Man en in een paar maanden later tekende ik het contract voor mijn debuut. Inmiddels is er een cover, flaptekst en ben ik druk met het herschrijven van de tekst. De zomer was ik vooral heel druk met het schrijven van de eerste versie. Freelance werk en mijn blog stonden op een heel laag pitje. Mijn vriend Spider-Man is een van die dingen die ik in mijn leven gedaan wil hebben en die mijn leven zin geven. Dat klinkt wat hoogdravend wellicht, maar ik voel dat echt zo. Artikelen schrijven is tof, maar mijns inziens heeft een boek een langduriger waarde. Het is een van de dingen die ik gedaan wil hebben voordat ik voor eeuwig mijn ogen sluit.
Maar het jaar begon al goed met het winnen van de Persprijs Brusselvoor een artikel over het prachtige stripmuseum in Brussel. Ik voel me zeer vereerd dat ik deze prijs in ontvangst mocht nemen en ik vond het ook erg leuk dat Willem de Graeve, de directeur van het museum, voor deze gelegenheid naar Amsterdam was gekomen.
Striptalkshow
Ook vond ik het erg tof dat ik op de Stripdagen Haarlem een eigen talkshow had waarin ik stripmakers uit binnen- en buitenland ontving en interviewde. Dat is toch ook een droom die uitkomt voor een stripjournalist.
In gesprek met Mézièrs. Foto: Cok Jouvenaar.
Over interviews gesproken: mijn wens om Frits Jonker eens te interviewen voor de VPRO gids kwam ook uit. Het artikel staat begin volgend jaar in de gids. Frits heeft de tekst deels handmatig geletterd dus dat gaat er vast heel mooi uitzien. Ook interviewde ik Joe Hill tijdens Dutch Comc Con dit jaar.
Ook deed ik een grote pr-klus voor Submarine Channel, namelijk het promoten van de expositie over Motion Comics. Een erg boeiende en leuke ervaring die in 2017 een vervolg gaat krijgen.
Tot slot was dit het jaar dat ik een decennium lang blog. Dat vond ik ook wel een feestje waard eigenlijk. Tot mijn teleurstelling reageerde bijna niemand op mijn artikel hierover. Dat komt deels omdat ik toen geen linkjes plaatste op Fakebook, waardoor minder mensen op mijn blog kwamen kijken. Toch vond ik de lage respons jammer. Dat zegt wellicht iets over het feit dat dit blog als project voor mij veel belangrijker is dan voor de mensen die hier zo nu en dan komen lezen. Hoewel in voorgaande jaren blogverjaardagen wel vaak felicitaties opleverden. Is het dan toch puur een kwestie van Fakebookbereik?
Ach, fuk het ook maar. Voor mij was het een belangrijke mijlpaal en dat is veel belangrijker dan wat anderen daarvan zouden denken.
Prince. Illustratie: Gilles Vranckx
Overleden helden
Natuurlijk had 2016 ook zijn schaduwkanten. De dood van Prince was een enorme schok waar ik weken lang verdrietig van ben geweest. Ook moeten we Bowie missen, Alan Rickman, Peter van Straaten, Wim Brands en George Michael. En op de valreep ook nog Carrie Fisher!
Anderen hadden wellicht veel verdriet van het overlijden van Leonard Cohen of Glenn Frey.
De grote namen lijken met bosjes het leven te laten. Dat komt deels natuurlijk doordat veel sterren al op leeftijd zijn, maar ook overlijden ze soms veel te jong zoals Prince en George Michael. En soms besluiten ze zelf dat het genoeg is geweest, zoals Brands. Met zijn overlijden hebben we niet alleen een heel aardige man met echte passie voor het boek verloren, maar ook een van de beste interviewers die Nederland ooit gekend heeft.
Het beste leesvoer…
Dit jaar zal ik geen lijstje publiceren met daarop de beste stripalbums van het jaar. Daarvoor heb ik simpelweg te weinig nieuwe strips kunnen lezen: de meeste tijd zat ik namelijk oude Spider-Man comics door te nemen. Geen straf overigens, want ik heb eindelijk ook de Spider-Man by Roger Stern omnibus gekocht en dat zijn toch echt enkele van de beste Spider-Man comics ooit geschreven.
Twee strips schieten me echter wel meteen te binnen als zeker de moeite van het lezen waard en dat zijn In the Pines van Erik Kriek en De Man van Nu van Hanco Kolk en Kim Duchateau.
In the Pines.
Erik Kriek bewerkte vijf murder ballads tot pakkende en duistere stripverhalen. Geen slaafse adaptaties, maar eigen interpretaties. Kriek gebruikte de murder ballads om zijn eigen fantasie de ruimte te geven. Kriek levert iedere keer weer fantastisch tekenwerk af en is toch echt een van de origineelste en beste stripmakers van Nederland. Punt.
De Man van Nu.
De Man van Nu van Kolk en Duchatau is een zeer originele graphic novel, op fantastische wijze uitgevoerd. Het sciencefictionverhaal biedt allerlei spannende wendingen en een onverwachts einde. Ook slagen de makers erin het basisgegeven geloofwaardig te presenteren en op dramatisch vlak goed uit te werken.
Het boek De kunst van Morrisnoem ik ook nog even. Ik was heel blij dat dit mooie naslagwerk ook een Nederlandse editie kreeg en heb het boek met veel plezier gelezen.
Voornemens
1. Het komende jaar ga ik me minder druk maken over bullshit op straat (en dus bullshit online).
2. Ik ga ervoor zorgen dat in mei mijn boek Mijn vriend Spider-Man in de winkels ligt en ermee op tour.
3. Aan mijn tweede boek beginnen.
4. Serieus iets gaan doen tegen mijn doodsangst.
Alvast een goed nieuwjaar gewenst!
PS: Sommige mensen vonden 2016 echt een horrorjaar en hebben die gedachte gebruikt om deze spannende trailer te maken:
De stripverhalen van motion comics-pionier Sutu verkennen de mogelijkheden van het medium en zijn eigen fascinaties. ‘De gereedschappen die technologie ons biedt en hoe die zich gaan ontwikkelen vind ik heel boeiend.’
De Australische stripmaker en interactive designer Sutu (pseudoniem van de in 1981 geboren Stuart Campbell) is een van de pioniers op het gebied van motion comics: digitale stripverhalen die verrijkt zijn met animatie, muziek en geluidseffecten.
Sutu (midden) tijdens een workshop.
Sutu maakt futuristische verhalen over hoe digitale communicatie er in de toekomst uit kan zien. Ook bewerkte hij traditionele verhalen van Aboriginals tot interactieve beeldverhalen en creëerde hij samen met inheemse kinderen een ruimteavontuur dat zich afspeelt in de Australische rimboe. Een getalenteerde tekenhand, geluidseffecten, animaties, muziek en vooral een interactieve component vormen de basiselementen waarmee Sutu zijn digitale stripverhalen vormgeeft. ‘Dat je al die elementen kunt combineren om één ervaring te creëren, vind ik de kracht van het medium,’ zegt Sutu.
NAWLZ. Origineel.
Kenmerkend aan zijn strips is dat de technische middelen altijd in dienst staan van het verhaal en nooit alleen maar aanwezig zijn als gimmick. Het beste voorbeeld hiervan is Modern Polaxis. Een dagboek van een tijdreiziger dat als fysiek stripboek is uitgebracht. Wie zijn tablet of telefoon boven het boek houdt en via een speciale augmented reality app leest, ziet de strippagina’s door animaties tot leven komen. Pas dan wordt het paranoïde wereldbeeld van de hoofdpersoon zichtbaar.
‘Waar je als maker van motion comics voor moet oppassen is dat mensen moeten uitzoeken hoe ze je verhaal precies dienen te lezen. Het ontwerp moet intuïtief te volgen zijn. Soms draven makers door wat interactiviteit betreft, waardoor lezers het verhaal niet goed meer kunnen volgen, gefrustreerd raken en hun interesse verliezen.’
Futuristisch
In juni was Sutu in het ABC Architectuurcentrum Haarlem om tijdens de expositie Motion Comics: The Beginnings een workshop te geven over hoe je digitale comics voor Instagram kunt maken. Terwijl de cursisten druk bezig zijn, schuift Sutu aan in de keuken om over NAWLZ te praten: een psychedelisch en interactief cyberpunkverhaal dat de vervagende grens tussen realiteit en het virtuele onderzoekt. De titel verwijst naar stad Nawlz, een echo van de futuristische metropolis zoals we die kennen uit films als Blade Runner. Dankzij breinimplantaten is de digitale wereld via een soort telepathie toegankelijk, waardoor werkelijkheid en het virtuele nog moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn. Het is Sutu’s toekomstbeeld van hoe het internet zich zou kunnen ontwikkelen.
Nawlz.
In het verhaal volgen we cyber-graffiti kunstenaar Harley Chambers die zijn hallucinatie over de hele stad probeert te verspreiden. ‘Chambers vraagt zich af waar creativiteit vandaan komt, waar ideeën geboren worden en hoe je die vanuit je bewustzijn en fantasie kan communiceren in de fysieke wereld. De frustraties die bij zijn werk komen kijken zijn een commentaar op de uitdagingen waar ik als maker mee te maken heb. Ik vind de gereedschappen die technologie ons biedt en hoe die zich gaan ontwikkelen heel boeiend.’
Street art
De fijne, dunne lijnen van Sutu’s tekenstijl, zijn gedetailleerde, futuristische decors en zijn toekomstvisie, doen denken aan het werk van Moebius en Katsuhiro Otomo’s manga Akira. ‘De strips van deze makers zijn mijn bijbels en grootste invloeden.’ Verder haalt de stripmaker inspiratie uit zijn omgeving en persoonlijke fascinaties. Terwijl hij werkt, reist hij zo’n beetje de hele wereld rond.
Nawlz.
‘Ik reageer altijd veel op de omgeving waarin ik me bevind. NAWLZ maakte ik toen ik in steden woonde en vaak Tokyo bezocht. Ik reageerde positief op de urbane omgeving. Het tekenwerk voor die strip is verwant aan de street art waar ik toen actief bij betrokken was. Toen ik daarna verhuisde naar de Australische woestijn, begon ik illustraties te maken van buitenaardse landschappen en zaten er ook meditatieve momenten in de verhalen. Ik hou van de relatie tussen personages en de omgeving die ze tot hun beschikking hebben. Daarnaast heb ik altijd interesse gehad in toekomstverhalen, sciencefiction, en de esthetische kanten van dat genre. Nadenken over hoe een telefoon er in de toekomst uitziet bijvoorbeeld. Al wil ik mezelf niet vastleggen aan een specifiek genre. Daarom heb ik These Memories Won’t Lastgemaakt: ik wilde uitvinden of ik ook een persoonlijk verhaal kan vertellen.’
Alzheimer These Memories Won’t Last, de strip die dit jaar genomineerd was voor een Eisner Award, is een mooi voorbeeld van het sociaal engagement in Sutu’s werk. De interactieve strip draait om een grootvader die lijdt aan de ziekte van Alzheimer.
‘Dat verhaal gaat over mijn opa die zich door zijn geestesziekte niet meer kon herinneren wat er twee minuten geleden was gebeurd, maar wel opeens dingen van 80 jaar geleden. Omdat hij op intellectueel niveau altijd erg bij was, vond ik het moeilijk om te zien hoe de ziekte de controle over zijn geest had overgenomen. Gedurende psychotische aanvallen vertelde hij me allerlei verhalen. Ik realiseerde me dat we een belangrijke bron aan het verliezen waren: iemand die op de vlucht voor de Tweede Wereldoorlog asiel had aangevraagd in Australië en dus een belangrijk verhaal over immigratie te vertellen had. Een actueel thema dat ons laat reflecteren op onze eigen identiteit: waar we vandaan komen en wie we eigenlijk zijn als tweede, derde generatie kolonisten. Als ik met zo’n stripverhaal de lezer wat historische context kan geven, dan worden mensen zich hopelijk beter bewust van hoe ze tegen hedendaagse vluchtelingen aankijken, zodat ze hen met meer respect behandelen.’
These Memories Won’t Last.
Inmiddels is Sutu’s opa overleden. ‘Ik heb de strip wel aan hem laten zien, maar toen was hij al te ver heen om deze nog te kunnen begrijpen.’
Duplex is een stripalbum waar acht dichters en even zoveel striptekenaars aan hebben gewerkt. De duo’s maakten acht grafische gedichten.
Zondagmiddag 12 juni stond ik tegen de avond samen met Stefan Nieuwenhuis en Anneke Claus op een perron op het station van Haarlem. We kwamen van de Pletterij waar die middag het boek Duplex was gepresenteerd. Daar had ik zelf niet zo veel mee te maken, behalve dan dat ik door Nieuwenhuis was uitgenodigd om de happening bij te wonen. Hij is namelijk de initiatiefnemer van Duplex, terwijl Claus een van de dichters is die aan het project deelnam.
Minneboo en Nieuwenhuis hangen rond op Station Haarlem. Foto: Anneke Claus.
Nieuwenhuis nodigde acht duo’s uit om een grafisch gedicht te maken. Dichter en stripmaker werkten dus samen om tot een uniek en dichterlijk beeldverhaal(tje) te komen. Het zijn dus geen verstrippingen waarbij een bestaand gedicht als basis voor een strip dient. Verstrippingen hebben in Nederland een beetje een slechte reputatie en dat is niet geheel onterecht. De meeste verstrippingen die de afgelopen jaren uitkwamen heb ik na een eerste lezing nooit meer opengeslagen. Ik heb het dan vooral over boeken als ‘Nederlandse literaire klassiekers verstript in één pagina’ of ‘De Avonden met integraal de oorspronkelijke tekst!’-albums.
Dan vind ik boeken als De Aanslag van Milan Hulsing interessanter omdat de stripmaker daar zijn eigen ding doet met de brontekst. Dat is dan ook geen verstripping meer in de stricte zin des woords, maar een vrije adaptatie waarbij het beeldverhaal een werk op zich is geworden. Hetzelfde geldt voor In the Pines van Erik Kriek. Die heeft die liedjes namelijk helemaal naar zijn hand gezet en gevisualiseerd op zijn eigen wijze. In the Pines kwam een paar maanden geleden uit en ik vind dat echt een fantastisch boek.
NederVlaams
De duo’s van Duplex zijn Tsead Bruinja en Lies van Gasse, Anneke Claus en Serge Baeken, Marije Langelaar en Wilbert van der Steen, Daniël Dee en Robert van Raffe, Maarten van der Graaff en Maarten de Saeger, Maud Vanhauwaert en Delphine Frantzen, Dennis Gaens en Sam Peeters, en Ellen Deckwitz en Ruben Steeman. Van Nieuwenhuis heeft dus een mix van Vlaamse en Nederlandse makers aan elkaar gekoppeld.
Enkele duo’s waren die middag in de Pletterij om hun samenwerking aan het publiek te presenteren. Twee dagen eerder had iets soortgelijks plaatsgevonden bij Poetry International in Rotterdam. Om de naam van het album eer aan te doen, wilde Nieuwenhuis zijn project vast twee keer presenteren. En waarom ook niet? Doorgaans komen er weinig stripmakers naar een poëziefestival en weinig dichters naar een stripfestival. Wat ze met elkaar gemeen hebben is dat hun lezerspubliek doorgaans veel kleiner is dan dat van andere schrijvers.
https://youtu.be/JmWR6Y02VCU
De middag in debatcentrum de Pletterij was voor mij de laatste halte wat betreft Stripdagen Haarlem 2016. Het was een gezellig weerzien met Serge Baeken, Tonio, Natasja en Stefan en een aangename kennismaking met Anneke en Delphine Frantzen, wier werk ik wel ken, maar nog nooit had ontmoet.
Engelse versie
Inmiddels is het Duplex-concept ook van start gegaan in Engeland. In juli vindt er een grote tweetalige Duplex-expositie plaats in het Nederlands Stripmuseum in Groningen.
Duplex is uitgegeven door Strip2000 in samenwerking met Zone 5300. Het is een album dat zich niet makkelijk laat duiden. De acht verhalen hebben ieder een eigen karakter en de tekenstijlen zijn zeer uitlopend. Het is zo’n boek dat je een paar keer rustig tot je moet nemen voordat de inhoud goed en wel in je neerdaalt. Het is ook zo’n project wat je aanspreekt of niet. Ik heb zelf niet zo veel met poëzie. Songteksten, ja, die snap ik, maar gedichten zijn een slag apart. Ik lees die met moeite.
Zoals je weet heb ik meer met strips. Bij Duplex geniet ik dus in eerste instantie van het grafische werk en dringt in tweede instantie pas de tekst echt tot me door. Ik vind dit soort projecten eigenlijk vooral interessant omdat ze de mogelijkheden van het beeldverhaal onderzoeken. In het bekijken van deze experimenten zit bij mij vooral het leesplezier bij Duplex.
[hr]
Daarom Minneboo leest: Als stripjournalist wil ik zoveel mogelijk strips onder de aandacht brengen. Daarom heb ik de rubriek Minneboo leest in het leven geroepen, om te laten zien hoe rijk en divers het medium strip kan zijn. De artikelen in deze rubriek zijn geen recensies (die teksten staan gepubliceerd in de bijhorende rubriek), maar kunnen thematisch zijn, een interview, een tekenstijl belichten of simpelweg een nieuwe uitgave kort aanstippen.
Zoals zoveel van dit soort T-shirts in mijn kledingkast, heb ik deze ook een keer van Paul gekregen. Hij is van ons tweeën echt de liefhebber van dit soort shirts. Ik vind ze zelf ook erg leuk maar beschouw ze daarna ook als een soort uniform voor als ik als stripjournalist op pad ga. Daar had ik bij Comic Con zo mijn bedenkingen bij, maar nu besef ik dat ik me misschien meer op mijn plek voel op een stripfestival als Haarlem. Daar draait het om allerlei strips, niet zo zeer om comics en tv-series. Ik vind het tof dat we tegenwoordig Dutch Comic Con hebben en kom er graag voor mijn werk, maar ik ben niet zo van het handtekeningenjagen bij acteurs. Ik jaag liever op antwoorden bij stripmakers, animators en schrijvers.
Kleding blijft sowieso wel een issue voor me. Ik hou niet van shoppen, hou al helemaal niet van pakken en zie in het dragen van die dingen een soort overgave aan burgerlijkheid. Ik zou ook niet goed bij een functie passen waar het dragen van een kostuum verplicht is.
De enige kostuums die mij aanstaan, zijn de outfits van superhelden en -heldinnen, maar daarin ga ik ook niet op bezoek bij vrienden of naar een interview.
Misschien is het dragen van superhelden- en strip-T-shirts dan ook een manier van weigeren volwassen te worden. In dat geval zal ik ze waarschijnlijk nog heel lang dragen.
Nog een keer het affiche getekend door Hanco Kolk. (Omdat hij zo mooi is!)
De dertiende editie van de Haarlemse Stripdagen is weer voorbij. Ik vond dit de leukste editie tot nu toe, maar dat komt vast ook omdat ik nog nooit zoveel te doen had.
Nog een keer het affiche getekend door Hanco Kolk. (Omdat hij zo mooi is!)
Ik kom natuurlijk al jaren naar dit tweejaarlijkse stripfeest en wat mij betreft is dit het belangrijkste stripfestival van Nederland. Eerst kwam ik alleen als liefhebber, maar ook alweer aardig wat jaartjes als stripjournalist.
Dit jaar was het voor mij extra feest, want ik mocht niet alleen Theo van den Boogaard uithoren over de documentaire die over hem is gemaakt door Nathalie Crum, ook had ik mijn eigen Strip Talkshow op zondag 5 juni waar ik stripmakers uit binnen- en buitenland mocht ontvangen aan mijn tafel in het café van de Philharmonie. Met deze talkshow kwam een droom uit. Een Matthijs van Nieuwkerk ben ik nog lang niet – want ik heb ook geen autocue – maar daar wordt aangewerkt.
In gesprek met Mézièrs. Foto: Cok Jouvenaar.In gesprek met Frits Jonker. Foto: Hendrik Jan Bakels.
Publiciteitsmedewerker
Als ik binnenkort weer tijd heb, zal ik nog een verslag met quotes van de show op mijn blog zetten. Vandaag ben ik vooral aan het bijkomen, want ik deed in de afgelopen maanden ook de pr voor de expositie Motion Comics: The Beginnings.
Afgelopen vrijdag hadden we journalisten over de vloer om Sutu en Gustavo Garcia te interviewen en de tentoonstelling te bekijken. Erg leuk om nu eens aan de andere kant van de grens journalistiek en publiciteit te staan. Persberichten schrijven, enthousiasme via sociale media aanwakkeren, contacten leggen, en ter plekke van mensen te woord staan: ik vond het fantastisch om te doen.
Adinda Akkermans van het radioprogramma Nooit meer slapen, maakte deze reportage. Sutu, Maaike Hartjes en Merel Barends komen hierin aan het woord.
Adinda en Merel, aka de Illustere Merel B.
Een week eerder hadden we Marcel Haster, ook wel bekend als de Stripvlogger, al over de vloer gehad en die maakte daar de volgende leuke reportage van. Ondergetekende heeft ook een gastrol:
Nu ik toch met video’s aan het strooien ben, Menno Kooistra, aka Mister VoorDeFilm, maakte in opdracht van de Stripdagen Haarlem een promotievideo die onder andere vertoond is op de openingsavond:
https://vimeo.com/168855792
En BlunderTV maakte weer een reportage over die opening:
Verder was het wederom inspirerend om met stripmakers kennis te maken die ik nog niet eerder had ontmoet, zoals Jean-Claude Mézières, Mike Diana en Sutu. Zondagmiddag heb ik de Australische motion comics pionier geïnterviewd voor een artikel. Als ik daar geen opdrachtgever voor kan vinden, publiceer ik dat gewoon hier. Ik vind zijn werk fascinerend en het was erg boeiend om te horen wat zijn beweegredenen voor sommige verhalen zijn.
Waar ik dit jaar bijna niet aan toe ben gekomen, is het kopen van strips. Gelukkig had ik zondag 5 juni wel even tijd om de markt over te gaan en bij te praten met goede vrienden Rob van Barneveld en Matt Baaij, die allebei een standje hadden. Matt verkocht uiteraard weer Bunbun-boekjes en bracht glimlachjes op de gezichtjes van kindertjes die van hem een gratis sticker kregen. Get them while their young!
De onvoltroffen Matt Baaij. Aka Mr. Bunbun.Kersverse Bunbun met op de cover een leuk droste effect.Op de Stripdagen Haarlem maak je van alles mee, ook dat superheldensokken worden geruild voor smallpressboekjes.
De vloek van Poppenstein
Rob van Barneveld doet al een tijdje heel goede zaken op markten met zijn kattenserviezen en stripjes. Van Rob is ook net een nieuw album uit: Pim #2: De Vloek van Poppenstein. Robs zeer vrije bewerking van Het monster van Frankenstein, een heerlijk album voor kids en hun ouders. En voor volwassenen zonder kinderen ook trouwens.
Rob van Barneveld, aka Pindakaas Man, aka Mr. Catman…
Bijpraten gebeurt gelukkig veel op een stripfestival en ik vond het dan ook fijn om veel oude bekenden te zien. Ik vind dat de organisatie een mooie editie heeft neergezet en was blij met het feit dat we dit keer tien dagen de tijd hadden om de vele activiteiten bij te wonen. En dan nog heb ik lang niet alles gezien. Gelukkig zijn sommige exposities voorlopig nog te zien, zoals die over motion comics. (Hint! Hint!)
‘Aan tafel!’ zou Van Nieuwkerk zeggen. Etentje met gasten en crew van de Stripdagen.
In de voorstelling The King and Me wordt het levensverhaal verteld van Jack Kirby (1917-1994). Deze Amerikaanse stripmaker is één van de vaders van het Marvel Universum.
Jack Kirby in zijn tekenstudio thuis. Bron: seanhowe.tumblr.com
Ik schrijf bewust één van de vaders, want samen met Stan – The Man – Lee creëerde hij zo’n beetje alle belangrijke personages in de wereld van Marvel. Spider-Man, Daredevil, Doctor Strange en een handjevol anderen uitgezonderd.
In de jaren tachtig zou Kirby zelfs beweren dat hij alles had bedacht en dat de rol van Lee in het creatieve proces marginaal was geweest. In die tijd had hij ruzie met de uitgeverij omdat ze zijn originelen niet terug wilden geven.
Dat feit komt niet ter sprake in de voorstelling geschreven door Ger Apeldoorn, maar wel ligt de focus op de twee belangrijkste mannen in Kirby’s leven wat zijn creatieve werk betreft: Lee en Joe Simon. Met Simon bedacht Kirby namelijk Captain America in 1941. Op de cover van het eerste nummer geeft de superheld niemand minder dan Adolf Hitler een flinke hoek, een moment dat goed op onderstaande foto te zien is. De cover en het eerste nummer waren een doorslaand succes.
Simon, Lee en Kirby. Foto: Natasja van Loon.
Tragisch
Kirby was niet alleen een groot en belangrijk striptalent, hij was ook een getergde man. Opgegroeid in de armste wijk van New York, in de Tweede Wereldoorlog bijna een been verloren aan het front, miljonair geworden in de jaren vijftig en daarna weer alles verloren toen hij samen met Joe Simon een eigen uitgeverij probeerde op te richten.
Het toneelstuk The King and Me draait om Kirby’s diep gewortelde gevecht om erkenning. Kirby wordt geportretteerd als een hardwerkende arbeider met weinig verstand van zaken doen. Ondertussen zijn het vooral Simon en Lee die goed boeren met het harde werk dat Kirby verricht. Vooral Lee leeft tegenwoordig goed van zijn opgebouwde oeuvre. Niet onterecht overigens, maar het is natuurlijk wel zo dat Kirby aan het eind van zijn leven heel wat royalties had moeten krijgen van Marvel. De superhelden zijn enorm populair en goed voor een heel dikke portemonnee.
Het stuk werd opgevoerd door acteurs van Theater Kwast, dat normaal gesproken Nederlands Renaissance- en Baroktheater opvoert.
Bijzonder aan de voorstelling was dat de acteurs pas die middag het script in handen hadden gekregen. Ze lazen het dus voor terwijl ze hun rollen speelden, maar dat spel was zeer levendig en overtuigend. Je kon ook merken dat ze er veel plezier in hadden. Het is wel gek om iemand Stan Lee te zien spelen terwijl je weet dat hij geen idee heeft wie of wat Lee in werkelijkheid is. Tenminste, dat vond ik de eerste tien minuten vreemd, daarna vergat ik dit doordat ik opging in het spel.
Ik vind The King and Me een erg goed geschreven stuk. Apeldoorn kent de geschiedenis van Amerikaanse comics goed en blinkt bovenal uit in het schrijven van goed lopende en sterke dialogen. Ook ontbrak de nodige humor niet.
Stripkenners en -makers vormden bij de voorstelling een koor dat voorleest uit de strips van Kirby. Ik zag onder ander Thijs van Domburg, Tommy A en Dimitri van Amerongen van Stripwinkel Silvester in het koor. Een vermakelijke toevoeging, al vond ik het jammer dat op die momenten niet de scènes uit die strips op het grote scherm te zien waren. Nu lag de nadruk heel veel op de teksten, terwijl Kirby meestal geen teksten schreef maar juist uitblonk in het visualiseren van actie en emotie middels een expressieve stijl. Een stijl die weliswaar niet altijd anatomisch correct genoemd kan worden, maar wel heel sterk een verhaal weet over te brengen.
Maar los daarvan: hulde voor deze productie, want het is eigenlijk heel bijzonder dat we in het Nederlandse theater opeens een stuk over een stripmaker konden zien. Hoe vaak maak je dat nu mee?
The King and Mewerd donderdag 9 en vrijdag 10 juni in de Toneelschuur in Haarlem als onderdeel van de Stripdagen Haarlem.
