Michael Minneboo

Guy Delisle maakte boeiende stripromans over zijn verblijf in Jeruzalem, Birma en Noord-Korea. In Gegijzeld vertelt hij over het gevangenschap van Christophe André.

De Canadese animator en stripmaker Guy Delisle (1966) maakt boeiende stripromans over zijn verblijf in conflictgebieden en totalitaire staten. Hij begon hiermee toen hij enkele maanden werkzaam was als supervisor van een animatieserie in de Chinese stad Shenzhen en Noord-Korea. Later verbleef hij onder andere in Birma en Jeruzalem omdat zijn vrouw administrateur is voor Artsen zonder Grenzen (AZG).
We spreken Delisle op de Stripdagen Haarlem waar hij dit jaar hoofdgast was.

Journalistiek en persoonlijk
De kracht van Delisles werk zit hem in het feit dat zijn beeldverhalen een journalistieke insteek hebben, maar ook heel persoonlijk zijn. Hij wisselt alledaagse gebeurtenissen af met achtergrondinformatie over het land. In Berichten uit Birma doorkruist de stripmaker in een scène de stad op zoek naar nieuwe inkt, in een andere scène lees je dat inwoners aan de wijkvertegenwoordigers toestemming moeten vragen als ze iemand willen laten logeren. Zo kom je gaandeweg veel te weten over bijvoorbeeld de geschiedenis van die plek en hoe het dagelijks leven er daar uitziet.

Omdat Delisle zich eerlijk en kritisch uitlaat over onfrisse zaken in het gastland, hebben zijn boeken consequenties: ‘In Noord-Korea ben ik niet meer welkom, want daar zijn ze niet blij met mijn boek. Mij zie je daar niet meer terug, want ze stoppen mensen soms zelfs zonder reden in de gevangenis. Op de strip Jeruzalem kreeg ik vanuit Joodse-hoek kritiek, maar dat heb je al snel als je niet alleen maar zegt dat het een prachtig land is. Bovendien is het openlijke kritiek, die je van repliek kunt dienen.’

Vrijheid
‘Het belangrijkste wat ik van mijn reizen leerde is dat je ziet hoeveel vrijheid mensen wel of niet hebben,’ zegt Delisle. ‘In Europa is dit overal wel hetzelfde, maar als je in China bent, merk je dat mensen niet makkelijk het land uit kunnen. Ook worden daar heel veel mensen geëxecuteerd. En in Noord-Korea hebben ze geen idee wat er buiten de landsgrenzen gebeurt. De mate van vrijheid heeft me altijd gefascineerd. Daarom wilde ik Gegijzeld ook maken, want in die situatie bezit je helemaal geen vrijheid meer.’

Gegijzeld is zijn recentste boek dat in het Nederlands is verschenen. Hierin vertelt Delisle het verhaal van Christophe André, een accountant van AZG die in 1997 tijdens een humanitaire missie in de Kaukasus werd ontvoerd en drie maanden gevangen werd gehouden. Delisle vertelt de gebeurtenissen vanuit het perspectief van de gegijzelde en maakt ons zo deelgenoot van diens angsten en onzekerheden.

Delisle: ‘Christophe was alleen en dus helemaal op zichzelf aangewezen. Uren, dagen en weken had hij niets te doen. Hoe hij daarmee omging, fascineerde mij het meeste. Hoe overleef je in een situatie waarover je geen controle hebt? Omdat hij zichzelf bevrijdde is het een goed verhaal. Als hij gewoon was uitgewisseld voor losgeld, was het minder boeiend geweest.’

Geboeid
De grootste uitdaging voor de tekenaar was dat zijn hoofdpersonage voor het merendeel van de strip in dezelfde kamer aan een radiator vastgeketend zit. ‘Omdat het een waargebeurd verhaal is, heb je voldoende aan de interne monoloog van Christophe. Ik wilde het tijdsverloop laten zien, en de routine van de paar keer dat hij per dag te eten kreeg en van zijn dagelijkse bezoek naar de wc. Ik wilde de lezer laten ervaren hoe dat is. Je kunt natuurlijk schrijven dat het twee weken later is en laten zien dat zijn baard is gegroeid, hij is afgevallen en wat vuiler is geworden. Maar als lezer voel je dat niet. Als je de bladzijde nu omslaat zie je bijna hetzelfde beeld, en op de volgende bladzijde wéér. Door de herhaling draait de lezer een beetje door, net als Christophe.’

Constructie
Normaliter maakt Delisle tijdens zijn verblijf op een bepaalde plek aantekeningen die hij tot strip uitwerkt op het moment dat hij weer thuis in Frankrijk is. ‘Je kunt niet ter plekke de hele dag zitten te tekenen, want dan maak je verder niets mee om over te vertellen.’ Omdat hij voor Gegijzeld de ervaringen van Christophe André gebruikte, pakte Delisle het anders aan. Vijftien jaar geleden interviewde de tekenaar André een lange middag over zijn gevangenschap toen alles nog vers in zijn geheugen zat. Het duurde echter heel wat jaren voordat Delisle zich volledig op dit project kon storten. Als referentiemateriaal kon hij dit keer niet terugvallen op eigen schetsen en foto’s, maar wel op Andrés foto’s van zijn werkplek. Verder kon André er gedetailleerd over vertellen en schetste hij soms dingen uit.

Delisle gebruikte zichzelf als model. ‘Christophe en ik lijken uiterlijk wel op elkaar. Hij heeft een baard en die liet ik ook groeien in de winter toen ik met het boek bezig was. Ook maakte ik mezelf vast met handboeien terwijl een vriend hier foto’s van nam. Ik was half naakt. Gelukkig kwam niemand toen net de kamer binnen,’ zegt hij met een glimlach.

‘Tegenwoordig gaat het goed met Christophe die nog steeds voor AZG werkt. Hij was erg blij met de strip, want nu kunnen zijn moeder en kinderen ook zien wat er met hem gebeurd is. Misschien helpt het boek ook wel als therapie, maar de beste therapie die Christophe kon krijgen is het feit dat hij ontsnapt is. Hij kwam zelf in actie en won daardoor van zijn ontvoerders. Door de situatie toonde Christophe een daadkracht die hij normaliter niet bezit.’

Guy Delisle: Gegijzeld
(Scratch)

Dit interview is geschreven voor en gepubliceerd in de VPRO gids (2018).