De Britse stripmaker John Byrne (1950) is een van de vele tekenaars die ik bewonder. Hier zien we hem achter de tekentafel aan het werk:
Ik kwam de foto tegen op het prachtige blog John Byrne Draws dat werkelijk propvol staat met het tekenwerk van de meester. Onderschrift: John Byrne at his drawing board. 2009.
De foto goed bestuderend, dacht ik dat Byrne zat te werken in een stripwinkel. Je ziet namelijk action figures in een vitrine, een Betty Boop bij het raam en verschillende stukken origineel tekenwerk aan de muur.
That is John’s art studio in his home in Connecticut. He has dozens of his favorite action figures and statues surrounding him. Superman, Batman and Wonder Woman are his biggest collections. Along the walls he has original art from many of the legends of comics and he has model airplanes hung from above.
Erg leuk, zo’n kijkje in de tekenstudio van een van de beste stripmakers van de Amerikaanse stripindustrie. Ik ben erg fan van Byrnes Fantastic Four-werk, hij tekende en schreef de superheldenfamilie vijf jaren lang. Ook bewonder ik zijn werk aan de reeks X-Men en de paar Hulk-comics die hij tekende.
Er zijn overigens nog een hoop comics getekend door John Byrne die ik nog nooit gelezen heb, zoals zijn run van Alpha Flight. Er valt nog een hoop moois te ontdekken wat dat betreft.
Byrne wordt geïnterviewd.
Meer weten en zien van Byrne? Check de bio op zijn website.
In de voorstelling The King and Me wordt het levensverhaal verteld van Jack Kirby (1917-1994). Deze Amerikaanse stripmaker is één van de vaders van het Marvel Universum.
Jack Kirby in zijn tekenstudio thuis. Bron: seanhowe.tumblr.com
Ik schrijf bewust één van de vaders, want samen met Stan – The Man – Lee creëerde hij zo’n beetje alle belangrijke personages in de wereld van Marvel. Spider-Man, Daredevil, Doctor Strange en een handjevol anderen uitgezonderd.
In de jaren tachtig zou Kirby zelfs beweren dat hij alles had bedacht en dat de rol van Lee in het creatieve proces marginaal was geweest. In die tijd had hij ruzie met de uitgeverij omdat ze zijn originelen niet terug wilden geven.
Dat feit komt niet ter sprake in de voorstelling geschreven door Ger Apeldoorn, maar wel ligt de focus op de twee belangrijkste mannen in Kirby’s leven wat zijn creatieve werk betreft: Lee en Joe Simon. Met Simon bedacht Kirby namelijk Captain America in 1941. Op de cover van het eerste nummer geeft de superheld niemand minder dan Adolf Hitler een flinke hoek, een moment dat goed op onderstaande foto te zien is. De cover en het eerste nummer waren een doorslaand succes.
Simon, Lee en Kirby. Foto: Natasja van Loon.
Tragisch
Kirby was niet alleen een groot en belangrijk striptalent, hij was ook een getergde man. Opgegroeid in de armste wijk van New York, in de Tweede Wereldoorlog bijna een been verloren aan het front, miljonair geworden in de jaren vijftig en daarna weer alles verloren toen hij samen met Joe Simon een eigen uitgeverij probeerde op te richten.
Het toneelstuk The King and Me draait om Kirby’s diep gewortelde gevecht om erkenning. Kirby wordt geportretteerd als een hardwerkende arbeider met weinig verstand van zaken doen. Ondertussen zijn het vooral Simon en Lee die goed boeren met het harde werk dat Kirby verricht. Vooral Lee leeft tegenwoordig goed van zijn opgebouwde oeuvre. Niet onterecht overigens, maar het is natuurlijk wel zo dat Kirby aan het eind van zijn leven heel wat royalties had moeten krijgen van Marvel. De superhelden zijn enorm populair en goed voor een heel dikke portemonnee.
Het stuk werd opgevoerd door acteurs van Theater Kwast, dat normaal gesproken Nederlands Renaissance- en Baroktheater opvoert.
Bijzonder aan de voorstelling was dat de acteurs pas die middag het script in handen hadden gekregen. Ze lazen het dus voor terwijl ze hun rollen speelden, maar dat spel was zeer levendig en overtuigend. Je kon ook merken dat ze er veel plezier in hadden. Het is wel gek om iemand Stan Lee te zien spelen terwijl je weet dat hij geen idee heeft wie of wat Lee in werkelijkheid is. Tenminste, dat vond ik de eerste tien minuten vreemd, daarna vergat ik dit doordat ik opging in het spel.
Ik vind The King and Me een erg goed geschreven stuk. Apeldoorn kent de geschiedenis van Amerikaanse comics goed en blinkt bovenal uit in het schrijven van goed lopende en sterke dialogen. Ook ontbrak de nodige humor niet.
Stripkenners en -makers vormden bij de voorstelling een koor dat voorleest uit de strips van Kirby. Ik zag onder ander Thijs van Domburg, Tommy A en Dimitri van Amerongen van Stripwinkel Silvester in het koor. Een vermakelijke toevoeging, al vond ik het jammer dat op die momenten niet de scènes uit die strips op het grote scherm te zien waren. Nu lag de nadruk heel veel op de teksten, terwijl Kirby meestal geen teksten schreef maar juist uitblonk in het visualiseren van actie en emotie middels een expressieve stijl. Een stijl die weliswaar niet altijd anatomisch correct genoemd kan worden, maar wel heel sterk een verhaal weet over te brengen.
Maar los daarvan: hulde voor deze productie, want het is eigenlijk heel bijzonder dat we in het Nederlandse theater opeens een stuk over een stripmaker konden zien. Hoe vaak maak je dat nu mee?
The King and Mewerd donderdag 9 en vrijdag 10 juni in de Toneelschuur in Haarlem als onderdeel van de Stripdagen Haarlem.
Panel uit: Bottom of Ninth die ook in de expositie te zien is.
Met de expositie Motion Comics: The beginningswordt er tijdens de Stripdagen Haarlem gekeken naar de toekomst van het beeldverhaal. Remco Vlaanderen, producent/redacteur bij Submarine Channel: ‘Het medium is volop in ontwikkeling.’
‘Moet je kijken,’ zegt Remco Vlaanderen enthousiast terwijl hij zijn tablet vasthoudt. ‘Dit is Upgrade Soul van Ezra Claytan Daniels en Erik Loyer. Een stripverhaal over een bejaard stel dat meedoet aan een uniek verjongingsexperiment, dat natuurlijk volledig misgaat. Het is een van de mooiste voorbeelden van wat motion comics kunnen zijn. Je bekijkt de strip op je tablet, en als je die beweegt, krijg je een 3D-effect in de tekeningen. Als je op het scherm tikt verschijnen de plaatjes heel dynamisch en vloeiend in beeld. De muziek bepaalt in sterke mate de sfeer, volgt ook nog eens het tempo van de lezer en past zich daarop aan. Dit is dus echt een fundamenteel verschil met hoe een papieren strip werkt.’
Remco Vlaanderen. Illustratie: Gustavo Garcia.
Vlaanderen is sinds 2005 werkzaam als producent en redacteur bij Submarine Channel: een internationaal distributie- en productieplatform voor innovatieve digitale mediaproducties waarin nieuwe manieren van vertellen worden onderzocht, zoals interactieve documentaires en motion comics. Submarine organiseert Motion Comics: The Beginnings, de tentoonstelling op de Stripdagen die zich richt op de toekomst van het beeldverhaal.
The Art of Pho.The Art of Pho.
Vlaanderen is een van de samenstellers en al jaren een ambassadeur van het medium: ‘We willen niet zo zeer een historisch overzicht geven, maar mensen kennis laten maken met het medium en laten zien dat het een heel spannende, nieuwe manier is van strips maken en lezen. Motion comics hebben doorgaans een slechte reputatie. Dat komt omdat veel mensen alleen de inferieure versies kennen die door grote Amerikaanse uitgeverijen gemaakt worden. Die blijven dicht bij de oorspronkelijke papieren uitgaven. Illustraties van superhelden worden in deze producties vaak houterig geanimeerd en acteurs spreken de stemmen van de personages in. Over dat soort motion comics gaat de tentoonstelling dus niet. Je kunt namelijk veel interessantere dingen doen dan alleen wat elementen uit de strip animeren. Door gebruik te maken van muziek, tekst, en door te spelen met tijd, ontwikkelen de makers eigenlijk een soort van nieuwe visuele taal die anders is dan die van de papieren strip maar daar wel op voortborduurt.’
Paranoia
Hoe dat eruit kan zien demonstreert Modern Polaxisvan de Australische striptekenaar en interactive designer Stu Campbell, die onder de naam Sutu publiceert. In deze strip houdt tijdreiziger Modern Polaxis een dagboek bij over zijn avonturen. Wie echter met een speciale app het stripboek bekijkt, ziet niet alleen de statische strippagina’s tot leven komen via animaties, ook wordt een extra verhaallaag onthuld waarin Polaxis al zijn paranoïde ideeën in heeft verstopt.
Sutu is een van de pioniers op het gebied van motion comics. Zijn strip These Memories Won’t Last is dit jaar genomineerd voor een Eisner Award, de Oscars van de stripwereld. Het is een prachtig, kort verhaal over zijn grootvader die aan de ziekte van Alzheimer lijdt. Als de lezer te lang bij een beeld blijft hangen, vervaagt dit langzaam. Een mooie visuele metafoor voor geheugenverlies. De stripplaatjes en teksten zitten aan elkaar vast via een rode draad die tegen de scrollrichting in beweegt. Je leest de strip dus alsof je verticaal langs een levenslijn beweegt. ‘De opbouw lijkt simpel maar is daardoor supereffectief. Sutu zet techniek altijd in ten dienste van het verhaal,’ zegt Vlaanderen.
Wat maakt volgens Vlaanderen motion comics beter dan gewone strips?
‘Natuurlijk is het ene medium niet beter dan het andere, maar als je strips maakt die op een scherm gelezen moeten worden dan is het gek als je alleen een statische strip zou maken. Je werkt immers met een multimediaal platform. De elementen die je toevoegt mogen geen decoratie zijn, maar moeten echt essentieel zijn en het verhaal ondersteunen. De meest ideale motion comic zou niet meer goed werken als je een gebruikt element weg zou halen. Als je bijvoorbeeld het geluid weghaalt zou je dat echt moeten missen.’ Een mooi voorbeeld van de meerwaarde van audio bij een strip is The Land of the Magic Flute, Fons Schiedons vrije bewerking van Mozarts Die Zauberflöte. Tijdens het lezen zijn soms fragmenten van Mozarts opera te horen die achtergrondinformatie geven over de personages.
The Land of the Magic Flute.The Land of the Magic Flute.
Originelen Motion Comics: The Beginnings is een aangepaste voortzetting van de tentoonstelling die eerst op het Zwitserse stripfestival Fumetto te zien was. ‘We hebben vooral de originele pagina’s en andere fysieke werken overgenomen. We laten onder andere een meterslange, originele panoramatekening zien van de futuristische stad waar de strip NAWLZ zich afspeelt. Van Upgrade Soul hebben we originele potloodtekeningen. Van een aantal projecten hebben we een poster gemaakt waarop het maakproces stap voor stap wordt uitgelegd en we vertonen een videoprogramma met interviews met de makers en making of-reportages die een kijkje achter de schermen geven. We hebben zelf de digitale motion comics geselecteerd die zijn te zien op iPads. Dat zijn allemaal projecten van onafhankelijke makers die ambitieus of experimenteel zijn en met het medium iets vernieuwends doen. We laten overigens geen vage experimenten zien, alle projecten zijn voor een breed publiek toegankelijk.’
Rechts een originele tekening voor Upgrade Soul.Upgrade Soul.
Over wat precies de eerste motion comic is, zijn de meningen verdeeld. Eind jaren tachtig waren er al games waarin elementen uit strips werden gebruikt. In 1996 begon Marvel Comics samen met America Online met het uitgeven van zogenaamde CyberComics, waarin ook muziek, animatie en interactie belangrijke elementen waren. Door de komst van internet begonnen stripmakers in de jaren negentig online digitale strips te publiceren. Deze webcomics bevatten soms ook geluid en vaak vereisten ze actieve participatie van de lezer: namelijk het klikken met muis of toetsenbord om nieuwe stripplaatjes te doen verschijnen of bladzijden om te slaan. In sommige strips krijgt de lezer zelfs de mogelijkheid om tussen verschillende verhaallijnen te kiezen.
‘Daar denken mensen vaak als eerste aan als je het over interactieve strips hebt. Zelf hou ik daar als lezer niet zo van tenzij er op een interessante manier geëxperimenteerd wordt met manieren van vertellen, zoals Meanwhile van Jason Shiga. Dat verhaal is een doolhof. Vanaf het beginpunt kun je uit bijna honderd routes kiezen. Van Meanwhile vertonen we de schitterende manshoge concepttekening die de basis vormde voor het interactieve werk.’
Het originele ontwerp van Meanwhile. Een prachtig doolhof.
Met de komst van tablets en smartphones kan iedereen overal digitale strips lezen en lijkt voor motion comics de tijd rijp om een grote sprong te maken. Vlaanderen: ‘Voorheen moest je als maker zelf kunnen programmeren of samenwerken met een programmeur. Nu verschijnen er allerlei softwarepakketten waar je zelf motion comics mee kunt maken. Het medium is volop in ontwikkeling. Er zijn bijvoorbeeld experimenten met virtual reality comics. Hoe je het beeldverhaal opnieuw kunt uitvinden, binnen een nieuw medium als virtual reality, vind ik heel spannend. Een papieren strip heeft een afgebakende vorm waarvan iedereen de grammatica wel kent. Bij motion comics is de vorm nog lang niet uitgekristalliseerd en omdat je met multimedia werkt kun je duizenden kanten op.’
Motion Comics: The Beginnings vindt plaats in het ABC Architectuurcentrum van 3 juni t/m 24 juli. Adres: Groot Heiligland 47 2011 EP HAARLEM
Dit artikel is gepubliceerd in VPRO Gids #23 (2016).
Een foto van Batman in de Volkskrant, afkomstig van Christopher Nolans Dark Knight-trilogie. Batman stond bij een interview van Hans Zimmer, die voor deze films de soundtrack componeerde.
Uit: De Volkskrant van 20-05-2016.
Bij het zien van een Batman-foto in de krant heb ik meteen zin om deze met anderen te delen. Online zijn er scherpere en heldere versies van deze publiciteitsfoto te vinden, maar ik hou juist van gedrukte afbeeldingen. Ik hou van papier; je kunt de structuur van het papier goed op de foto zien. Krantenpapier is niet de hoogste kwaliteit en zuigt lekker de inkt op, waardoor het zwart wat vaal uitpakt. Ik hou ervan dat de druktechniek zichtbaar is: dat je kunt zien dat de foto en de kleuren uit kleine rasterpuntjes zijn opgebouwd. Dit portret van Batman (Christian Bale) vind ik zo dus mooier dan wanneer hij op glossy papier is gedrukt of digitaal zichtbaar is.
En wat ik mooi vind, deel ik graag met de wereld.
Als het om een stripgerelateerde afbeelding gaat, en meestal is dat bij mij wel het geval, vind ik dit een uiting van stripliefde. Veel mensen delen stripplaatjes op sociale media. Ik zie hierin een waardering voor het grafische werk dat de tekenaar gemaakt heeft. Een waardering voor vakmanschap of omdat men de personages of betreffende verhaal zo tof vindt.
Ik kan in het bijzonder genieten van foto’s waarin mensen laten zien wat ze voor nieuwe strips hebben aangeschaft. Foto’s van de albums op een tafel of een stapeltje uit de collectie. Vooral als ze daar nog enthousiast bij vertellen wat ze zo goed of leuk vinden aan die strips. Al is dat niet per se nodig natuurlijk, want er valt aan één plaatje al heel veel af te lezen.
Deze week ben ik te gast in de podcast Geekers op je Speakers. Een erg leuke ervaring was het om te spreken met Gert-Jan van Oosten, Roderick Leeuwenhart en Kenny Rubenis.
Gert-Jan van Oosten mag je gerust een stripnerd noemen en dan voelt hij zich niet beledigd. En waarom zou hij ook? Niets fijners dan een stripnerd te zijn. Van Oosten werkte voor Drop Comics, schrijft strips, twittert, en is dus een serieuze podcaster.
Roderick Leeuwenhart is de man achter uitgeverij Leeuwenhart, gespecialiseerd in bijzondere, geeky uitgaven zoals de young adultreeks Pindakaas en Sushi. Leeuwenhart publiceert ook alweer een hele tijd film- en gamerecensies op zijn eigen webstek Filmadeus.
En Kenny Rubenis, ach, die hoef ik jullie niet meer voor te stellen. Deze stripmaker kwam al eerder hier ter sprake en als je z’n strip Dating for Geeks nu nog niet kent…. dan heb je eigenlijk ook geen zin in onderstaande geeky podcast waarschijnlijk.
Wat is dat heerlijk dat podcasten: een soort van verbaal bloggen zonder dat je nog eens de spelling van je tekst hoeft te controleren! Dit was mijn eerste podcast, maar heb nu al trek in meer. 🙂
Mocht je hieronder geen embedde podcast zien (iframe doet een beetje raar) check het programma dan hier.
De Canadese stripmaker en animator Darwyn Cooke is zaterdag 14 mei overleden aan de gevolgen van kanker. Cooke (1962-2016) werd 54 jaar.
Hij is wellicht het beste bekend door zijn werk aan strips als Catwoman, DC: The New Frontier en zijn prachtige verhalen met The Spirit van Will Eisner.
Ook zou je zijn stripbewerkingen van Richard Stark’s professionele dief Parker gelezen kunnen hebben, zoals de stripadaptatie van de roman The Hunter (2009). Cooke maakte een paar zeer geslaagde stripbewerkingen van deze boeken. Overigens was Stark een pseudoniem van de schrijver Donald E. Westlake.
Uit: The Hunter.
Cooke werkte in een herkenbare retrostijl die tegelijkertijd ook heel hedendaags aandoet en een levendige en elegante lijnvoering heeft. Het doet me wat denken aan het werk van de Fleischer studios en de klassieke Superman-animatieserie die daar gemaakt werd. Je zou kunnen zeggen dat er pure noir uit zijn tekenpen vloeide. Ik vind zijn werk erg mooi.
Neem nu deze illustratie van Catwoman en Tweety: het bekende gele vogeltje is als een grappige cartoon getekend, terwijl Catwoman als een sexy film noir heldin naar je kijkt.
Cooke heeft ook een tijd in de animatiewereld gewerkt, onder meer als storyboard artist voor Batman: The Animated Series en Superman: The Animated Series. Ook werkte hij als regisseur voor Men in Black: The Series. Gelukkig voor de stripliefhebber keerde hij rond 2000 weer terug in de stripwereld en maakte voor DC Comics Batman: Ego. Maar hij heeft ook voor Marvel gewerkt en tekende onder andere X-Force, Wolverine/Doop en Spider-Man’s Tangled Web.
Een andere verdienste van hem is dat hij samen met Ed Brubaker Catwoman een make-over gaf. Deze ging verder dan alleen haar uiterlijk maar ook haar manier van opereren en supporting cast kregen van het duo een make-over.
Dit vind ik ook een mooie cover van Cooke. In essentie zien we hier waar Superman voor hoort te staan, namelijk een redder van mensen in nood. De held die net op tijd verschijnt om je leven te redden.
Het is heel spijtig dan zo’n getalenteerde tekenaar zo relatief jong sterft. Het wrange aan dit soort sterfgevallen is dat heel veel mensen online nu voor het eerst kennis zullen maken met het werk van Cooke omdat het nu enorm gedeeld gaat worden. Aan de andere kant is dat wellicht ook een troost. Wie voor het eerst kennis met zijn werk maakt, zal nog een hoop mooie dingen ontdekken.
Inmiddels ligt de tijd dat Todd McFarlane maandelijks de avonturen van Spider-Man tekende alweer ver achter ons. Toch kijk ik nog graag naar zijn tekenwerk uit die periode.
Eerder schreef ik al over wat McFarlanes tekenstijl nu zo revolutionair maakte en welke impact hij op de look van Spider-Man en op mij als jonge lezer had. Vandaag beperk ik me tot het tonen van enkele plaatjes die er voor mij extra uitspringen.
Uit Amazing Spider-Man #306.
Uiteraard heeft McFarlane het Webhoofd ontelbare keren webslingerend getekend. Dit stripplaatje staat op dit moment op de desktop van mijn smartphone omdat ik het zo’n toffe illustratie vind. Zonder dat de tekenaar snelheidslijnen gebruikt, is duidelijk dat Spidey met flinke vaart door New York slingert, de ene weblijn na de andere afschietend. Er zit ook lekker veel dieptewerking in het beeld. Dit komt niet alleen doordat McFarlane met de draden op de voor- en achtergrond meerdere lagen heeft aangebracht, maar ook door het dwingende perspectief van de gebouwen op de achtergrond. (Amazing Spider-Man #306)
Voordat Spidey trouwens wegslingerde in datzelfde nummer, maakte hij een stel reporters duidelijk dat hij niet gediend is van een videocamera in zijn gezicht. Met dit shot opent Amazing Spider-Man #306. Het plaatje geeft een nieuwe betekenis aan het woord webcam:
Impressionisme Spidey wederom aan een webdraad, maar dan zeer impressionistisch getekend. Waarschijnlijk had McFarlane haast om het nummer af te krijgen, want in het plaatje er boven op dezelfde pagina, slingert Spidey helemaal zonder achtergrond rond.
Uit Amazing Spider-Man #303
Toch vind ik dit een mooi plaatje, juist door het silhouet van New York. McFarlane zet de contouren neer, je mag de rest als lezer zelf invullen. Je zou je kunnen voorstellen dat een pop-artschilder deze illustratie gebruikt als basis voor een schilderij. De scan is van de Nederlandse versie: het rood is slordig buiten de lijntjes afgedrukt. Dat kwam toen nogal eens voor.
Deze kwam al in eerdere posts voorbij, maar moet toch wel een van de grappigste momenten uit de reeks verhalen van David Michelinie en McFarlane zijn: Spider-Man deelt handtekeningen uit tijdens Parkers signeertoer voor zijn boek Webs.
Dit is de versie zonder tekst, maar uit de oorspronkelijke dialoog wordt duidelijk dat Spider-Man hier een handtekening uitdeelt aan Hollywoodactrice Glenn Close: ‘You’d like that signed, “With Love, Spidey”? Certainly Ms. Close, and by the way I thought you were terrific in Fatal Attraction!’ Tegenwoordig is Spider-Man zelf zo’n bankable Hollywoodster (met vijf films met zijn naam in de titel en recent een indrukwekkend optreden in Captain America: Civil War) dat een signeersessie eigenlijk niet zo gek meer lijkt.
Romantisch
Uiteraard mag een illustratie van Peter en Mary Jane niet ontbreken. Nu tekende McFarlane Mary Jane geregeld in sexy poses tijdens fotoshoots, maar dit huiselijke plaatje is wel een van de meest romantische uit die periode. Peter heeft MJ net laten weten dat hij de baan als researcher in Kansas niet zal aannemen, ze hoeven dus niet te verhuizen. MJ had net besloten dat ze niet wil dat haar carrière als fotomodel Peters loopbaan als wetenschapper in de weg gaat zitten en heeft de hele avond koffers ingepakt. Daarom faket ze hier dat ze flauw valt van het nieuws. Peter draagt haar naar de slaapkamer en wat daar gebeurt laten de mensen van Marvel natuurlijk niet zien, anders zouden ze ruzie krijgen met de Comics Code Authority. (Toevallig ook Amazing Spider-Man #303)
ASM #303. Illustratie: Todd McFarlane
Venom
Tot slot, de superschurk die David Michelinie en McFarlane creëerden en die een van de meest gedenkwaardige tegenstanders is in het Spidey-universum: Venom. Ik weet niet zeker of ik dit nu de mooiste illustratie van Venom vind, maar hij ziet er hier wel heel dreigend op uit. Ook vind ik dat niemand Venom zo tof tekende als McFarlane. Hij had deze schurk echt goed in de vingers en liet hem eruit zien als menace waar je niet omheen kunt.
Coverillustratie Amazing Spider-Man #316.
Er zijn nog wel meer mooie McFarlanes te vinden in zijn Spider-Man-oeuvre, maar vandaag laat ik het hier even bij.
Doctor Strange is aan het tongzoenen met een zieleneter uit de zesde dimensie. En waarom ook niet: het feit dat hij haar kampioen verslagen heeft, een vuurspuwend monster, maakt hem waarschijnlijk nog aantrekkelijker voor de sexy demon.
Of je zijn snor nu aantrekkelijk vindt of niet: Doctor Strange is de Sorcerer Supreme van het Marvel Universum en daarmee dé man om ons te beschermen tegen allerlei magische bedreigingen. Dat maakt hem een machtig man, en macht maak aantrekkelijk:
Vandaag eindelijk begonnen aan de nieuwe reeks Doctor Strange comics geschreven door Jason Aaron en getekend door Chris Bachalo die in oktober 2015 is begonnen onder de vlag van All-New All-Different Marvel, dus na de gebeurtenissen van Secret Wars. De eerste paar delen vind ik al enorm vermakelijk.
Ik heb een paar keer hard op moeten lachen om de gevatte opmerkingen die Aaron de personages laat zeggen. Humor met een dikke knipoog maakt dat je superheldenverhalen makkelijker slikt en in de wereld van Doctor Strange, waarin vreemd en weird de boventoon voeren, is droge humor dus een welkome gast. Al moet Strange natuurlijk niet te veel op Robert Downey Jr. gaan lijken.
Je komt van alles tegen tijdens de rondleiding door het huis van Strange.
Parasieten
Het leuke aan Doctor Strange is de vreemde avonturen die hij beleeft. En die zijn zelfs vreemd voor het Marvel Universum, een verhaalwereld waarin planeteneters als Galactus en dondergoden als Thor rondlopen. In Doctor Strange #1 zien we onze wereld door Strange’s ogen: hij loopt over straat en alles is in zwart-wit, behalve de kleurrijke demonen die als parasieten leven van onze zielen. Alleen Strange ziet die wezens, wij hebben last van ze zonder het te weten. Gelukkig opereert de Sorcerer Supreme soms ook als exorcist om ons te bevrijden van de demonische lasten die we bij ons dragen.
Ook leuk vind ik de rondleiding die we in #2 krijgen van het huis van Doctor Strange: zijn Sanctum Sanctorum op 177a Bleecker Street in Greenwich Village. Ik heb in het verleden ook Doctor Strange comics gelezen, maar Aaron en Bachalo geven een mooie introductie van Strange’s wereld en onthullen op een natuurlijke manier nieuwe informatie.
De prijs van magie
Een belangrijk uitgangspunt in deze reeks verhalen is de prijs die we voor het gebruik van magie moeten betalen. Aaron zegt hierover in een interview:
‘The only rule I’m really interested in is that for everything Doctor Strange does, there must be a cost. The forces of magic don’t come free. Every spell, every incantation, every tampering with the mystical forces of nature comes with a price. And either Doctor Strange pays that cost himself or the world must pay it for him. But one way or another, it’s getting paid. And when you don’t see that the scales are kept balanced and you let that tab build up, then it’s hell for everyone when it finally comes due.’
Er wordt ook jacht gemaakt op magiërs uit andere dimensies. Een moderne heksenjacht met de bedoeling om mensen zoals Strange uit te roeien. Kortom, Aaron onderzoekt met zijn verhalen de aard van magie in het Marvel Universum. Een interessant uitgangspunt dat meteen spannend materiaal oplevert in Doctor Strange #2, als een bibliotheekmedewerkers langskomt met een probleem: in haar hoofd zit een gapende mond met scherpe tanden waar allerlei mind maggots uit te voorschijn komen. Ze leven van psychische energie. Brrr. In ieder geval laat de toverkunst Doctor Strange soms in de steek, wat niet veel goed belooft voor de toekomst. Wel voor ons lezers natuurlijk. Ik kan niet wachten tot ik de rest gelezen heb.
Op Donderdag 9 en Vrijdag 10 juni wordt tijdens de Stripdagen Haarlem het toneelstuk The King and Me gespeeld in de grote zaal van de Toneelschuur. Dat is de eerste keer dat dit door Ger Apeldoorn geschreven stuk in Nederland te zien is.
Jack Kirby in zijn tekenstudio thuis. Bron: seanhowe.tumblr.com
Het Engelstalige stuk werd een aantal jaar geleden door Apeldoorn geschreven in opdracht van de Britse Stripdagen en daar met veel succes een aantal maal opgevoerd. Ook was er een openbare lezing dit jaar in het Kirby Museum in New York. Maar een opvoering in Nederland is er nooit geweest – tot nu toe.
Vaders van het Marvel Universum
Het toneelstuk zal comicliefhebbers interesseren, want het verhaal draait om Jack Kirby. Kirby wordt door velen beschouwd als een van de belangrijkste tekenaars uit de Amerikaanse comicindustrie. Samen met Stan Lee stond hij aan de wieg van het Marvel Universum. Ze creëerden the Fantastic Four, X-Men, the Avengers en de Hulk en vele andere personages. (Spider-Man werd bedacht door Lee en Steve Ditko, daar had Kirby nagenoeg niets mee te maken.) Kirby tekende van de Marvel-helden de eerste avonturen en zijn dynamische stijl werd ook als huisstijl van Marvel gezien. Nieuwe tekenaars werden gemotiveerd om goed naar Kirby’s tekeningen te kijken. Hij had als bijnaam ook King of comics, vandaar de titel The King and Me.
In die tien jaar dat Kirby met Stan Lee werkte ontwierp hij iedere maand nieuwe helden en schurken, maar kreeg daar nooit echt de credits (of het geld) voor. In The King and Me vertellen Stan Lee en Joe Simon (Kirby’s eerste partner, met wie hij onder andere Captain America bedacht in 1941) het levensverhaal van Kirby, terwijl ze uitvechten wie Kirby’s beste partner was. De intellectuele Simon of the showman Lee. Jack Kirby vindt natuurlijk dat hij zelf die titel verdient.
Koor
‘Het is een wervelende show voor iedere stripmaker en fan die wil ontdekken dat de personages achter de schermen net zo boeiend zijn als die ervoor,’ zegt Apeldoorn. ‘Het stuk duurt 75 minuten en wordt in het Engels gespeeld. Voor de tekst is gebruikt gemaakt van interviews met Kirby, Lee en Simon. De waargebeurde dialogen heb ik verzonnen. Tussen de scènes door worden fragmenten uit het werk van Jack Kirby gelezen door een ‘koor’ van striptekenaars en fans. Het is nog vroeg om alle namen bekend te maken, maar voorlopig heb ik de twee stand-up comedians Thijs van Domburg en Arie Koomen en stripmakers Erik Kriek en Eric Heuvel gestrikt. Andere namen worden in de loop van de volgende weken bekend gemaakt.’
Apeldoorn gaat al wat jaartjes mee in de stripwereld. Hij is striphistoricus, televisieschrijver en was bij Juniorpress jarenlang de vertaler van vooral X-Men. Toen kende we hem nog onder de pennaam Gé Apeldé. Vooral zijn redactionelen en gevatte reacties op ingezonden brieven staan me nog goed voor de geest.
Apeldoorn: ‘In de eerste opvoering werd het koor samengesteld uit tekenaars van de beursvloer in Bristol. Eén daarvan was Dave Gibbons, die mij na afloop feliciteerde met een geslaagde voorstelling en erbij zei dat hij er veel van geleerd had, niet alleen over de carrière van Kirby, maar vooral ook zijn karakter en zijn verhouding tot de andere personages.’
Uitvoering: Theater Kwast
Toneelschuur Lange Begijnestraat 9, Haarlem
Wanneer: donderdag 9 juni & vrijdag 10 juni 2016
Aanvangstijd: 20.30
Kaarten: normaal €16.50, vriend €14.50 CJP €12.50 via Toneelschuur
Captain America: Civil War is de nieuwste aflevering in de serie superheldenfilms van Marvel. En potverdorie: wat is het een goede blockbuster!
In Avengers: Age of Ultron vielen al behoorlijk wat onschuldige slachtoffers in Sokovia toen de superhelden het tegen Ultron opnamen. Als aan het begin van Captain America: Civil War (geregisseerd door Anthony en Joe Russo) wederom veel schade is gemaakt en er doden zijn gevallen als The Avengers superschurken bestrijden, wil de Amerikaanse overheid de superhelden aan banden leggen. The Avengers moeten gecontroleerd kunnen worden, komen in dienst van de overheid en mogen vanaf nu alleen nog maar op pad als ze daar toestemming voor hebben. Tony Stark (Robert Downey Jr.) vindt het goed dat er grenzen worden gesteld aan de helden, want ‘If we can’t accept limitations, we’re no better than the bad guys.’ Captain America (Chris Evans), denkt daar echter heel anders over. Het begin van een tweedeling van the Avengers en een klopjacht op iedere held die tegen deze nieuwe wet is.
Eigenlijk wil ik het nooit meer over Batman v Superman hebben die vorige maand uitkwam, maar omdat deze thematisch verwant is aan Captain America: Civil War, is het toch handig om deze twee films met elkaar te vergelijken. Het verschil tussen hen is er eentje tussen dag en nacht. Letterlijk, want terwijl Marvel bijna alle scènes overdag laat plaatsvinden, meent Zack Snyder dat zo’n beetje alle scènes in de nachtelijke uren plaats moeten vinden en doordrenkt moeten zijn met eeuwig durende regenbuien om de toeschouwer het idee te geven naar een ‘serieuze’ superheldenfilm te laten kijken. Marvel laat zien dat je een serieus onderwerp kunt aansnijden in een blockbuster, dat je evengoed de toon vaak luchtig kunt houden en dat je niet de opnames hoeft laten plaats te vinden tijdens een digitale moesson. Om een interessant verhaal te vertellen moet je meer kunnen dan mooie plaatjes schieten, Zack.
Kort gezegd: alles wat Batman v Superman verkeerd gaat, gaat bij Captain America goed. Terwijl bij de eerste film de motivatie van de personages flinterdun was en zij vaak erg kinderachtig overkomen, hebben de personages in Captain America een duidelijke motivatie voor hun acties. Die motivatie wordt altijd duidelijk gemaakt zonder dat de toeschouwer niet serieus genomen wordt. Het handelen van ieder personage is dus logisch te verklaren en past bij zijn of haar karakter. De wrijving tussen Steve Rogers/Captain America) en Tony Stark/Iron Man die al een beetje naar voren kwam in de vorige films wordt nu verder uitgewerkt en krijgt bovendien een persoonlijk tintje. Rogers komt op voor zijn oude maatje Bucky Barnes (Sebastian Stan) die beschuldigd wordt van een aanslag. In het geval van Stark beïnvloeden gebeurtenissen uit het verleden zijn oordeel.
De personages zijn geloofwaardig en ook bijpersonages als Scarlet Witch (Elizabeth Olsen) hebben een duidelijke functie in het verhaal en hangen er niet zo maar even bij. Ook al hebben ze niet de hoofdrol, toch krijgen ze de kans verder te groeien. Dat geldt overigens niet voor iedereen, maar dat kan ook niet in een film met zo’n grote cast. Sowieso schoppen de vrouwen weer behoorlijk kont in deze aflevering en hebben de liefhebbers van diversiteit ook niet te klagen met de komst van Black Panther, en oudgedienden als Falcon (Anthony Mackie) en War Machine (Don Cheadle).
Black Panther (links)
SPOILER over Bat v Suup, niet over Civil War: Dit in tegenstelling tot Batman v Superman waarin de rol van Wonder Woman zeer beperkt is en zij niet goed benut wordt. Als de helden het in de climax opnemen tegen Doomsday is er één held die niet tegen Kryptonite kan, maar in plaats van dat ze Wonder Woman de speer met Kryptonite punt op het monster afsturen, moet het juist Superman zijn die daardoor het loodje legt, alleen maar omdat zijn dood ook nog even in de film gepropt moest worden. Een enorm gemiste kans, want hier hadden de filmmakers dus wel iets interessants met Wonder Woman kunnen doen en haar aanwezigheid in de film kunnen legitmeren. EINDE SPOILER.
Hoewel Captain America voortborduurt op de eerdere films en met name het vorige deel van The Avengers, is een nieuwbakken toeschouwer in staat alles goed te volgen. Dit in tegenstelling to Snyders mislukking die weliswaar bedoeld is als opstart van het cinematografische universum van DC Comics, maar zo vol zit met verwijzingen naar de strips die alleen door de die-hard lezers gesnapt zullen worden, dat de leek al snel de weg kwijt is.
In deze Marvel-film worden twee nieuwe belangrijke personages geïntroduceerd: Black Panther (Chadwick Boseman) en de alom geliefde, zeker door mij, Spider-Man. Beide personages krijgen genoeg speelruimte om te laten zien wat ze in huis hebben en als volwaardig beschouwd te kunnen worden, zonder dat we meteen alles over ze te weten komen. Het ontstaan van Spidey, de origin story, wordt gelukkig overgeslagen. Waarom Peter Parker de held uithangt, wordt uitgelegd zonder dat er aan Oom Ben wordt gerefereerd. Fijn, want iedereen weet inmiddels wel hoe die vork in elkaar steekt.
Verder is Spider-Man lekker bijdehand en beweegt hij precies goed. Hij wordt goed geïntroduceerd als nieuwkomer en het is heel duidelijk dat we hier nog met een tiener te maken hebben. ‘Kennen jullie die hele oude film The Empire Strikes Back?’ vraagt hij tijdens een gevecht om zijn strategie uit de doeken te doen.
Ik ben erg benieuwd naar de solofilm die in 2017 uit moet komen. Ik geef toe: Tom Holland is niet helemaal mijn Spider-Man. Daar bedoel ik dit mee: ik stel me Peter Parker qua uiterlijk iets anders voor en qua karakter doet hij me een beetje denken aan de versie van Ultimate Spider-Man. Eerlijk gezegd bestaat mijn versie van Peter Parker ook niet meer in de huidige stripversies van Marvel, maar dat even terzijde.
Captain America: Civil War voelt ergens ook als een reünie: zelfs Ant-Man (Paul Rudd) heeft een rolletje. Hij is zelfs zulke goede comic relief, dat hij bijna grappiger is dan Spidey.
Scarlet Witch vecht terug.
Je hoeft tegenwoordig niets meer te zeggen over de specialeffects, want die zijn bijna in alle superheldenfilms wel goed. Maar een opmerking wil ik over de cinematografie graag maken: de eerste grote actiescène in de film is erg goed gedraaid. De camera loopt soms in het kielzog van de helden mee en zo krijgen we een soort van point of view van de actie te zien. Deze camerabewegingen zijn erg effectief en bewijzen dat je geen 3D trucjes nodig hebt om de toeschouwer in de actie mee te nemen. Goed camera- en acteerwerk is voldoende. (Ik zag de film in 2D – een verademing!)
En, leuk detail: het metaal van het harnas van Falcon heeft enkele slijtage plekken. Dat soort kleine details maken zo’n kostuum realistischer.
Kortom, ik heb me die tweeënhalf uur prima vermaakt. Dit in tegenstelling tot die andere film waar ik halverwege al naar huis toe wilde, flink hoofdpijn had van alle overdonderende muziek en infantiele bullshit die over me heen was gestort en ik dagen rondliep met een enorme kater van teleurstelling over hoe ze de confrontatie tussen grootheden Batman en Superman zo hebben kunnen verkloten.
Valt er dan niets aan te merken op Captain America: Civil War?
Marisa Tomei is tante May? Euh…..
Je zou kunnen zeggen dat de casting van Marisa Tomei als Tante May misschien een beetje mis is: we hebben nog nooit zo’n jonge en sexy May gezien. (Iets wat Tony Stark opvalt trouwens. Een knipoog naar de boze fans wellicht?) Ook hebben de kleermakers van The Avengers wel erg snel een Spider-Man-pak ontworpen en gemaakt. Dat soort stappen wordt meestal overgeslagen in superheldenfilms. Snapt iemand hoe Lex Luthor in staat was om Doomsday in een paar uur in elkaar te zetten?
Toegegeven: als de twee teams superhelden op elkaar afrennen, ziet dat er een beetje knullig uit. Zoiets werkt leuk op de strippagina, in live-action wordt dat wat kinderachtig. Maar goed, dat is niet zo gênant als het Martha-moment in Batman v Superman. En nu hou ik op over dat debacle. Captain America: Civil War daarentegen smaakt alleen maar naar meer.
Captain America: Civil War is vanaf 28 april te zien in de Nederlandse bioscopen.
Een van de dingen die Peter Parker en ik met elkaar gemeen hebben is een passie voor comics en superhelden.
Amazing Spider-Man #-1(coverdatum juli 1997) speelt zich drie jaar af voordat Peter zijn spinnenkrachten krijgt. Samen met Ben en May ruimt hij de zolder op. Peter vindt een doos met oude comics die van Ben zijn: Marvel Mystery, All Winners, Young Allies, Captain America en The Sub-Mariner. Allemaal Marvel Comics uit begin jaren veertig (toen Marvel nog Timely heette).
‘They’re filled with honest to gosh heroes in colorful costumes,’ zegt Ben. ‘True CHAMPIONS OF JUSTICE who also served as role models for HONOR, INTEGRITY and RESPONSIBILITY!’
Stan Lee had het niet beter kunnen zeggen, maar May vindt dat Ben overdrijft. Peter is echter zeer geïnteresseerd in de superhelden van weleer. Als hij de comics op bed ligt te lezen, droomt Peter ervan zelf ook een superheld te zijn. Zijn kostuum lijkt erg op die van Captain America. ‘It must feel great to be ADMIRED by the police and the press. To be IDOLIZED by the public!’ De toekomstige Spider-Man moest eens weten.
Zijn dagdromen worden onderbroken door Ben, die een met Peter wil honkballen. Het is zijn bedoeling dat door sporten Peters zelfvertrouwen een boost krijgt, maar als Ben de bal gooit slaat Peter die letterlijk mis met de honkbalknuppel en valt op zijn kont. Peter heeft geen aanleg voor sport. Ook dat hebben hij en ik helaas met elkaar gemeen.
Webschieters
Als de familie Parker later met oude kleren van zolder richting het Leger des Heils loopt, wordt May omver gereden door een jongen op een skateboard en verstuikt haar enkel. Peter voelt zich hulpeloos. ‘Some super hero I’d make. I just stood there… while that punk ran down my Aunt! If only there were some way to STOP him.. If only I could reach out… and snag him!’ denkt Peter, terwijl in zijn brillenglazen de skateboarder steeds kleiner wordt. Dit voorval en de superheldenverhalen geven Peter het idee voor zijn webschieters. Het basisidee hiervoor ontwerpt hij dus een paar jaar voordat hij Spider-Man wordt. Tenminste, volgens dit verhaal van Tom DeFalco en tekenaar Joe Bennett. Peter tekent de webschieters als Ben opmerkt dat hij zijn comics aan een stel buurtkinderen heeft weggegeven. Met andere woorden: zijn interesse in wetenschap heeft die in strips vervangen.
Oude liefde roest echter niet.
Supergirl
Als Peter met Mary Jane jaren later in Cleveland zijn om zijn boek Webs te promoten, een koffietafelboek waarin de beste van zijn Spider-Man foto’s verzameld zijn, laat een fan zijn stapel vintage comics vallen die hij op een naburige stripbeurs wil verkopen. Een van die strips is Action Comics #285, waar Supergirl en Superman gezamenlijk op de cover staan omdat Superman haar aan de wereld voorstelt. Peter herkent de comic meteen, want die had hij ook als kind. ‘I had a crush on the girl in the mini-skirt’, bekent hij. Als Peter even later achter de signeertafel zit, wordt de betreffende comic onder zijn neus geschoven. Mary Jane heeft dit dure cadeautje voor Peter gekocht: ‘Just wanted to show you I wasn’t jealous of the “other woman” tiger!’ zegt ze terwijl ze Peter omhelst en op zijn wang kust. (Te lezen in Amazing Spider-Man #306)
Cho op Facebook: "Brandy, not quite ready.
A cheeky pin-up from my Liberty Meadows calendar"
Brandy is nog niet klaar met aankleden, maar dat weerhoudt tekenaar Frank Cho niet om haar alvast op papier vast te leggen.
Cho op Facebook: “Brandy, not quite ready. A cheeky pin-up from my Liberty Meadows calendar”
Gelukkig maar, want als iemand mooie en goed gevormde vrouwen kan tekenen, is het Cho wel. Iets waar hij wel eens om bekritiseerd wordt, wanneer sommige mensen zijn afbeeldingen te seksistisch vinden. Gelukkig trekt Frank zich daar niets van aan. Sterker nog: hij maakt graag een variant cover voor de lol, om de feministische zuurpruimen een beetje te plagen.
(Overigens snap ik het commentaar op de seksualisering van superheldinnen helemaal. Ben het er alleen niet altijd mee eens, zoals ik al eerder heb geschreven.)
Cho heeft ook comics getekend voor Marvel, waaronder enkele nummers van Spider-Man-series. En behalve pin-ups tekenen, is de Koreaans-Amerikaanse Cho ook erg goed in het meer cartooneske en slapstick werk. Beide stijlen combineert hij op voortreffelijke wijze in de strip Liberty Meadows. Deze humorstrip draait om het rusthuis voor dieren genaamd Liberty Meadows waar dierenpsychiater Brandy en dierenarts Frank zich over de beesten ontfermen.
Grappige beestenboel Die dieren hebben uiteenlopende en uitgesproken karakters. Zo is er Ralph, een sensatiebeluste circusbeer met een doodwens, de aan münchhausensydroom lijdende brulkikker Leslie en de zachtmoedige eend Truman die een minderwaardigheidscomplex heeft. Daar heeft Dean, een seskistisch varken dat verslaafd is aan roken, bier en – uiteraard – vrouwen, dan weer geen last van. Ook niet van goede manieren trouwens.
Dat de dieren en mensen ongehinderd met elkaar kunnen praten, kan alleen in strips en Disneyfilms natuurlijk. In ieder geval leveren de strapatsen van de harige patiënten veel hilarische momenten op.
Ook is Cho kundig in kleine verwijzigingen naar populaire cultuur, zoals deze duidelijke hint naar de film The Graduate laat zien:
Vanaf hun eerste ontmoeting valt Frank als een blok voor de aantrekkelijke Brandy:
Dat Frank van een beetje schoonheid al rode koontjes krijgt en begint te stamelen, is een running gag in de serie. Franks reacties zijn natuurlijk lekker overdreven maar toch ook pijnlijk herkenbaar.
Dean heeft het er soms ook moeilijk mee…
Eppo
Liberty Meadows is wat mij betreft ieder nummer weer een hoogtepunt in stripblad Eppo. De strip wordt voor deze publicatie ingekleurd, net zoals Sigmund. Dat wordt verder vakkundig gedaan, al heb ik zelf geen bezwaar tegen zwart-wit strips. Het is ook de gekleurde versie die uitgeverij Don Lawrence Collection recent uitbracht in het eerste album getiteld Voor pillen en praatjes. Fijn, want nu kunnen we een van de beste humorstrips uit de States vanaf het begin lezen. Overigens vind ik de vertaling van de strip goed gedaan. Het is altijd lastig om humorstrips goed te vertalen, maar Ger Apeldoorn en Rob van Bavel komen vaak met slimme oplossingen als het om het vinden van een Nederlands equivalent gaat van iets dat alleen in de Verenigde Staten bekend is.
Neemt niet weg dat als je de Engelse taal machtig bent, je eigenlijk gewoon de oorspronkelijke versie van Liberty Meadows moet lezen. Al is het maar vanwege het mooie lettertype waarin de teksten geschreven zijn. Overigens zag ik in het recentste nummer van Eppo dat het personage Jensen van de strip 40 Hours in Liberty Meadows gephotoshopt is. Van dat soort grappen ben ik minder fan, want deze purist vindt dat het artwork van Cho niet veranderd of aangevuld mag worden als dat voor de vertaling niet strikt noodzakelijk is. En gecensureerd mag het wat mij betreft al helemaal niet worden. Dat is vroeger wel eens voorgekomen toen Liberty Meadows nog via syndikation in kranten verscheen.
Frank Cho. Liberty Meadows #1: Voor pillen en praatjes Uitgeverij Don Lawrence Collection, € 8,95.
Ik kwam de foto tegen op het prachtige blog John Byrne Draws dat werkelijk propvol staat met het tekenwerk van de meester. Onderschrift: John Byrne at his drawing board. 2009.
Er zijn overigens nog een hoop comics getekend door John Byrne die ik nog nooit gelezen heb, zoals zijn run van Alpha Flight. Er valt nog een hoop moois te ontdekken wat dat betreft.
