De livestream met Johan Neefjes.
Johan Neefjes signeert.
https://www.instagram.com/johan_neefjes
Meer over de PUINHOPEN VAN SARI VOL.2.
Tag: Manga
Een gesprek met de Nederlandse stripmaker Johan Neefjes die druk bezig is met het tekenen van nieuwe strips. Strips die vaak een mangasmaakje hebben.
Check ook Johans YouTubekanaal.
Van stripmaker Johan Neefjes is zojuist zijn derde album uitgekomen: De puinhopen van SARI. Deze strip speelt zich af in Japan, in een wereld vol monsters, geesten en superhelden.
Op vrijdag 28 juni was Johan in stripwinkel het Beeldverhaal in Amsterdam om zijn boeken te signeren. Het interview met hem zette ik eerder al online, nu kijken we naar hoe Johan Sari en de monsters op papier zet.
Van stripmaker Johan Neefjes is zojuist zijn derde album uitgekomen: De puinhopen van SARI. Deze strip speelt zich af in Japan, in een wereld vol monsters, geesten en superhelden.
Ik sprak Johan tijdens een signeersessie in Het Beeldverhaal in Amsterdam, op vrijdag 28 juni 2019.
In De Wachters van het Louvre van Jiro Taniguchi maakt de hoofdpersoon een reis door de tijd en ontmoet allerlei historische figuren en kunstenaars.
Deze strip gemaakt door de Japanse stripmaker Taniguchi valt op vanwege de prachtige decors en het feit dat deze op z’n Japans is uitgegeven. Toch valt er ook wel het een en ander op dit beeldverhaal aan te merken: het doel om reclame te maken voor het Louvre overstrijgt deze productie niet.
Recent nam ik me voor meer aandacht te besteden aan jonge, nieuwe striptekenaars en smallpress-uitgaven. Tijdens de Heroes Dutch Comic Con wintereditie sprak ik met Renee Rienties en kocht het eerste deel van Hollandsch Manga bij haar.
Een comic waar meerdere stripmakers in staan die in Manga-stijl tekenen. En ook Rienties stond erin. In deze vlog daarom een blik in Hollandsch Manga #1.
Categories
De Chinese strip in beeld
De intrigerende overzichtstentoonstelling Panorama van de Chinese strip: Beeldverhalen van elders richt zich op het Chinese beeldverhaal van de twintigste eeuw tot nu.
Een tijd geleden kreeg ik van een vriendin drie rechthoekige stripboekjes uit China. Ik had ze nog nooit gezien, maar was meteen geïntrigeerd door deze historische verhalen vol strijders te paard en de traditionele kostuums. Ze waren goed getekend in een heldere lijn zonder schaduwpartijen. Bij de afbeeldingen stonden korte, begeleidende teksten.
De uitgaven bleken lianhuanhua te zijn: Chinese stripverhalen met op iedere pagina één illustratie en tekst. Geproduceerd op goedkoop papier en gedrukt in miljoenen exemplaren. In Panaroma van de Chinese strip: Beeldverhalen van elders, nu te bezoeken in het stripmuseum in Brussel, zijn de lianhuanhua uiteraard te zien tussen de 150 zorgvuldig geselecteerde werken.
Chinese tekens
De expositie geeft een rijk en historisch overzicht van de geschiedenis van het Chinese beeldverhaal, met nadruk op de ontwikkelingen in de twintigste eeuw tot nu. Dat twee curatoren de tentoonstelling samenstelden, de Belgische stripkenner JC de la Royère en Lou Yiping, is te merken aan de structuur. Het eerste gedeelte is historisch-chronologisch van opzet, dat begint met het beproefde concept van de gevisualiseerde tijdlijn die 5000 jaar geleden aanvangt bij het Chinese schrift. Net als het medium strip zou je dit immers kunnen zien als een afbeeldingenreeks waarvan de symbolen eigenlijk gedetailleerde tekeningen zijn.
Het tweede gedeelte van de tentoonstelling, geschreven door de Chinese stripexpert Lou Yiping, belicht de strip vanuit enkele thema’s. Aan bod komen onder andere Chinese humor en hoe bepaalde stripverhalen over de revolutie de transformatie van de Chinese samenleving weerspiegelen. De teksten worden belicht met veel originele pagina’s uit uiteenlopende strips en enorme blow-ups van stripplaten. Prachtig grafisch werk, zoals een originele tekening uit Vijftien rollen muntgeld van He Youzhi, de onbetwiste meester van de lianhuanhua. De correcties die hij met typex aanbracht zijn duidelijk te zien.
Omdat het beeldmateriaal er vooral is om de thema’s te illustreren, mis je soms specifieke informatie over de strips en hun makers. Desalniettemin is de expositie door de breedte juist een gedegen introductie van de Chinese beeldverhaal.
Lianhuan manhua
Manhua is in China de algemene term voor beeldverhalen. Daaronder wordt van alles verstaan: van strips, tekenfilms tot geïllustreerde boeken. Voor het woord ‘stripverhaal’ gebruikt men lianhuan manhua. Deze duiken voor het eerst op aan het begin van de twintigste eeuw. De geïllustreerde geschiedenis van de apenregering uit 1916 is een politieke satire die bestaat uit enkele reeksen van tekeningen die samen een beeldverhaal vormen. Dit wordt gezien als de aankondiging van de lianhuan manhua. Daarna ontwikkelde de Chinese strip zich snel en werd erg populair.
Sociale kritiek
De Chinese stripmarkt kende in de beginjaren veel diversiteit. Kranten en gespecialiseerde striptijdschriften publiceerden de hedendaagse verhalen met sociale kritiek. Lianhuanhua specialiseerden zich in historische verhalen. En ook de erotische tekeningen van Lu Zhixiang werden gepubliceerd in een populair tijdschrift. Die vrijheid van publicatie zou later sterk worden ingedamd bij de oprichting van de Volksrepubliek China.
Sommige Amerikaanse comics waren een inspiratiebron voor Chinese stripmakers. De tekenstijl waarin Ye Qianyu Meneer Wang (1929) tekende, lijkt veel op die van Bringing up Father van Geo McManus. Meneer Wang was de eerste Chinese stripheld die in meerdere verhalen optrad. De strip toont taferelen uit het dagelijks leven in Shanghai aan de hand van dit conformistische personage.
San Mao
In de tentoonstelling is veel aandacht voor het stripfiguur San Mao, in 1935 gecreëerd door Zhang Leping (1910 – 1992). San Mao is een slungelige figuur met drie uitstekende haren op het grote hoofd. Zijn naam betekent ook letterlijk drie haren. De humoristische anekdotes van deze strips worden steevast tekstloos in vier plaatjes verteld, waarbij de humor vooral voortkomt uit de situatie en het feit dat het jongetje uitspraken vaak letterlijk opvat.
De strips van San Mao en het leven van zijn bedenker, vertellen veel over de veranderingen die de Chinese samenleving in de vorige eeuw doormaakte. De verhalen veranderden van focus in verschillende perioden. Tijdens de Japanse bezetting werkte Zhang voor de propagandaservice van het Chinese leger. Na de Chinees-Japanse oorlog (1937-1945) pakte Zhang in 1946 de reeks San Mao weer op met verhalen waarin hij zijn oorlogservaringen verwerkte. De vindingrijke San Mao gaat in dienst maar wordt steevast tegengewerkt door de laksheid van de legerleiding. De Nationalistische Guomindang-partij, toen nog steeds aan de macht in Shanghai, was niet blij met de strips en Zhang verdween een tijd gedeeltelijk in de illegaliteit. In die periode maakte hij San Mao’s omzwervingen, een aanklacht tegen de armoede. San Mao ziet er net zo broodmager uit als de duizenden straatkinderen in Shanghai. Het lezerspubliek leefde zo met hem mee dat ze Zhang allerlei geschenken opstuurden voor San Mao.
Na de oprichting van de Volksrepubliek China werden strips gebruikt om de massa op te voeden in het communistische gedachtengoed. Zhang kreeg gedicteerde scripts van de overheid. In 1966 werd de tekenaar tijdens de Culture Revolutie aangeklaagd als reactionair kunstenaar, gearresteerd en gedwongen originele werken te vernietigen. In 1976 werd hij gerehabiliteerd.
‘San Mao is nog steeds heel erg populair,’ vertelt Jin Cheng via zijn tolk. Enkele portretten van deze kunstschilder, uitgever en stripkenner hangen in de expositie. Jin kan het een en ander verduidelijken over de Chinese stripwereld:
‘Op dit moment zijn de meeste Chinese stripmakers tussen de 25 en 40 jaar. Daarvan is 35 tot 40 procent vrouw. Historisch gezien is er een groot verschil tussen bijvoorbeeld de Belgische strip en de strip in China. De Belgische strips hebben zich vanaf 1929 tot nu continue ontwikkeld, maar in China kennen wij meerdere perioden waarin die ontwikkeling werd stopgezet zoals tijdens de Culturele Revolutie. Een tweede frustratie is dat de markt in China heel beperkt is, waardoor striptekenaars zich voor een inkomen richten op andere kunstvormen.’ Daarin lijkt de Chinese stripwereld weer veel op die van Nederland, waarbij veel stripmakers er ook een andere baan op nahouden omdat ze er te weinig mee verdienen.
Namaak-Kuifje
Na de dood van Mao Zedong en de eliminatie van de Bende van Vier in 1976 was er in China meer vrijheid. Stripverhalen beperkten zich niet meer tot de Revolutie en ideologische vorming van de lezers. Er werden nu ook misdaadverhalen, sciencefiction en adaptaties van buitenlandse literatuur gemaakt. Ook kwamen buitenlandse stripalbums op de markt, soms illegale versies. In de exposities zijn enkele knullig nagetekende Kuifjes te zien.
Toen China aan de vooravond van de 21ste eeuw eenmaal werd opengesteld voor de wereldmarkt, werden de makers sterk beïnvloed door strips uit Europa, Amerika en Japan. Er zijn in China nu pakweg twee soorten beeldverhalen. Strips die veel weghebben van de Europese vertelvorm gericht op een volwassen publiek en strips die geïnspireerd zijn door manga, Japanse strips. Deze komen uit in magazine-vorm en hebben jeugdige lezers als doelgroep.
‘Meer dan de helft van de lezers zijn tieners, van 12 tot 18 jaar.
Twintig procent bestaat uit basisscholieren. Dertig procent van het publiek is volwassen,’ aldus Jin. ‘Het populairst zijn fictieverhalen. Sciencefiction en verhalen over Chinese legendes.’
Zelfcensuur
Kunnen ze tegenwoordig in China alles maken, of is er een vorm van censuur? ‘Er zijn geen taboes,’ zegt Jin. Maar als we doorvragen blijken er wel zeker restricties te zijn. Seks of kritiek op de regering, kan niet. ‘Nee, daarin zijn we wel beperkt. Er zijn geen geschreven restricties, maar de stripmakers zijn gewoon gewend om bepaalde dingen niet te behandelen of te laten zien, zoals seks of kritiek uiten op de overheid. Ik kan dat geen zelfcensuur noemen, het is hun eigen keuze.’
Het stripmuseum heeft samengewerkt met de Chinese overheid om alles rond te krijgen. De voorbereidingen kostten drie jaar. Het was voor de experts een flinke klus de Chinese strip in kaart te brengen. Ferry van Vosselen, gepensioneerd stripmaker en voorzitter van het museum, begeleidde curator JC de La Royère op trips naar China: ‘We zijn er vier keer geweest. We bezochten musea en zijn bij stripmakers thuis geweest. Ook is er druk gecorrespondeerd met departementen die strips verzamelen en privéverzamelaars. De selectie van strips en de teksten van de tentoonstelling moesten van tevoren worden goedgekeurd door de officiële instanties in Beijing, zoals het Museum van Schone Kunsten. Alle strips waren prima, maar sommige woorden van de teksten hebben ze veranderd.’
Wereldpremière
De expositie is een wereldpremière. Zelfs in China was er nooit een dergelijke overzichtstentoonstelling en dat terwijl volgens Jin Cheng strips op de vijfde plaats staan in de hiërarchie van belangrijkste cultuuruitingen, voorgegaan door film, muziek, TV- en webseries en het theater. Strips genieten in China dus een hogere status dan bij ons. Waarom dan geen tentoonstelling van deze grootte in China tot nu toe? ‘In China vermengen we strips met games en animatie bij exposities. We maken daartussen geen onderscheid.’ Het zijn immers allemaal vormen van manhua. Waarschijnlijk zou zo’n benadering bij ons het lezerspubliek vergroten, doordat gamers en liefhebbers van animatie dan makkelijker in aanraking komen met strips. Dat is iets wat we van de Chinezen kunnen leren.
Panorama van de Chinese strip is nog te zien tot 9 september 2018.
Belgisch Stripmuseum
Zandstraat 20, Brussel
Dit artikel is geschreven voor en gepubliceerd in VPRO Gids #13 (2018).
Je kunt niet van Nicholas de Crécy zeggen dat hij een luie stripmaker is. De worstelrepubliek, zojuist in Nederlandse vertaling bij Scratch verschenen, is een verhaal van 224 pagina’s. En wat een verhaal!
De kleine pianohandelaar Mario is een vreemde eend in de bijt. In tegenstelling tot de rest van de familie heeft hij niets met hun maffiazaken te maken en runt op een rustige wijze de pianowinkel die hij van zijn ouders erfde. Zijn familie wordt gerund door zijn neefje, een grofgebekte baby. Dat is niet het enige opmerkelijke in de wereld die De Crécy schetst: Mario’s beste vriend is een zwijgende pinguïn die altijd op de piano speelt en het muziekinstrument door zijn klanken in beweging brengt. Als Mario wordt verraden door zijn neef en moet rennen voor zijn leven en probeert de kogels van een hoofd op een cybernetische constructie te ontwijken, krijgen ze hulp van een groep spoken en andere creaturen. Pruik is een wandelende pruik met een oog die bestaat uit het verzamelde haar van alle ongelukkige vrouwen. De mislukte wielrenner heeft lange, elastieke armen. En prinses. Zij ziet eruit als een klassiek witlakenspook en in haar lijf hopen alle ziekten van de wereld zich op. Deze creaturen en hun vreemde krachten komen goed van pas als de handlangers van de familie, een groep worstelaars, het tegen Mario en zijn vrienden opnemen.
Vreemde wezens en surrealistische taferelen zijn we wel van De Crécy gewend. Eerder maakte hij Dagboek van een spook en IJstijd. In dit laatste album lopen welbespraakte,genetisch gemanipuleerde honden rond.
Euro-manga?
De Franse stripmaker maakte De worstelrepubliek in opdracht van het Japanse blad Ultra Jump waar het in delen werd voorgepubliceerd. Een unieke kans om een manga-achtige strip te maken. ‘Tot dan toe waren de Japanners vooral exporteurs van hun eigen manga’s geweest. Ik kreeg nu de kans de verhoudingen om te keren en te laten zien waartoe de Franse strip in staat is. Het is natuurlijk maar een experiment op bescheiden schaal, maar het geeft wel aan dat Japan zich meer openstelt voor invloeden van buitenaf,’ vertelt De Crécy in het nawoord. Hoewel het een relatief dik boek betreft, blijft De Crécy dicht bij de tekenstijl die we van hem gewend zijn. Hij heeft dus niet echt gebruik gemaakt van de grammatica van de manga-strip. Niet dat dit erg is. Inhoudelijk heeft De Crécy wel rekening gehouden met de Japanse cultuur door gebruik te maken van de shinto-mythologie van geesten en godheden en door de maffia een prominente rol in het verhaal te geven. De yakuza is namelijk groot in Japan. Toch, als het niet vermeld stond in het nawoord, had ik De worstelrepubliek nooit met manga geassocieerd.
De spoken en geesten die aan de kant van Mario staan, fungeren als spiegelbeeld voor de worstelaars in dienst van de maffia. Het is zwakheid versus kracht en het is verrassend om te lezen hoe zwakheid uiteindelijk zegevierend uit een strijd kan komen. Toch stemde het einde van het boek mij bedroefd. De Crécy biedt een hoofdpersonage dat schijnbaar niets van zijn ervaringen leert, noch een afgerond einde, wat een onaf gevoel geeft.
Toch heb ik me vermaakt met deze striproman. Ik kan namelijk erg genieten van de vrolijke kolder die De Crécy de lezer voorschotelt. De zwart-wittekeningen, in een krasserige snelle stijl, zijn lekker dynamisch en geven het verhaal vaart. Daarbij zijn de spookachtige creaturen leuk ontworpen en vermakelijk om in actie te zien. Dat alles compenseert wat mij betreft een gebrek aan diepgang.
Kortom, De worstelrepubliek is prima leesvoer voor wie eens zin heeft in iets anders.
Nicholas De Crécy. De worstelrepubliek.
Uitgeverij Scratch, € 24,90. Er is ook een luxe-editie van €49,90
Categories
DW Video: De lol van cosplay
Cosplay vind ik een leuk en fascinerend verschijnsel. Tijdens Animecon 2015 interviewde ik enkele aardige cosplayers over hun passie. Wat is de lol van cosplay?
I read Bryan Lee O’Malley’s Seconds in one session. I couldn’t stop reading this wonderful, feel-good science fiction story by the Canadian cartoonist/musician who is famous for creating Scott Pilgrim.
The main character of the 300-plus graphic novel is Katie, a talented young chef who runs a successful restaurant called Seconds. She’s respected by her peers and in the process of opening a second restaurant that will be her own. Life looks good, but then it doesn’t anymore: her ex-boyfriend pops up, her fling with another chef goes bad, and then her best waitress Hazel gets badly burned during work. Katie needs to change things, but we can’t change the past, or can we?
When a mysterious girl appears in the middle of the night, it seems Katie gets a chance to change one of her mistakes and turn her life around for the better. She only has to write down what she did wrong, ingest a magic mushroom and go to sleep. And when she wakes up, she has indeed changed the past. But for Katie, life still doesn’t seem perfect, so she goes against the rules and changes the past a second time. And a third, and a fourth, etc. But she soon discovers that going against the rules has dire consequences.
With Seconds, O’Malley taps into a desire most of us have, since we’ve all made mistakes we’d like to change or erase from our past. Obviously Katie will abuse the gift she got to change more and more details about her life, going further back into the past to fix things until she understands the valuable life lesson that we all have to accept our mistakes, learn from them and live with them. Although the plot is somewhat predictable, I really enjoyed its execution. Especially when the fairytale-like elements turn dark and the story becomes rather nightmarish.
Just like his famous comic series about Scott Pilgrim, O’Malley draws most of his characters in a cartoony, manga-esque style. So be ready for girls with big hair, large eyes and expressive faces. Manga-style artwork is an acquired taste; I guess it’s either your thing or it isn’t.
Art-wise O’Malley had assistance from Jason Fischer, a cartoonist from LA. Unfortunately the credits list doesn’t state in what way Fischer assisted, whether he inked the drawings or was responsible for the decors, for instance. What I really liked about the art of this comic are some of the big panels in which the artists treat the reader to a wonderfully detailed drawing of the scenery, like these two:
Also, Nathan Fairbairn did a wonderful job coloring the book. I will definitely read Seconds a second time.
This review was written for and published on the wonderful blog of the American Book Center.
De arme Sint heeft wat te verduren gehad dit jaar. Uitgemaakt worden voor slavenhouder gaat niet in je koude mijter zitten. Gelukkig zijn er ook nog steeds mensen die van Sinterklaas houden en ieder jaar een glossy over de goedheilig man op de markt brengen. Dit keer staat daar ook een stripverhaal in van Marissa Delbressine.
We leggen de sympathieke stripmaakster, die ondertussen alweer druk bezig is met het tweede album over Ward, enkele vragen voor.
Een stripverhaal over de Sint in de glossy. Hoe komt dat zo?
‘BCM is de uitgever van het blad en ze kwamen bij mij terecht vanwege eerder werk wat ik voor ze had gedaan in mangastijl. Dat was voor het zomervakantie doeboek van BNN’s Spuiten en Slikken in 2011. Die wilden toen graag een manga-strip in het blad hebben en ze hadden mij bij de redactie aanbevolen omdat ze via een BNN-interview wisten dat ik manga tekende. En ondanks dat het toen ging om het tekenen van een vijftal ondeugende urban sex myths, heb ik door te focussen op de humor toch goed weg kunnen sturen van die hentaisticker die de media zo graag op manga wil plakken. Een aantal maanden geleden werd ik benaderd voor een nieuwe mangastrip, ditmaal in het Sint magazine. Ik heb samen met de hoofdredactrice wat gebrainstormd over de richting en we kwamen al snel uit bij het concept van een schoenendief. Van daar uit ben ik het zelf verder gaan uitwerken en heeft mijn stagiaire Coco Ouwerkerk de inkleuring gedaan.’
Waar gaat je verhaal precies over?
‘Het is een strip van vier pagina’s getiteld Wie de schoen past… en het gaat over een overijverige Zwarte Piet die meteen pech heeft op zijn eerste werknacht. Een schoenendief gaat er namelijk met de buit vandoor! Deze Piet laat het daar natuurlijk niet bij zitten en er volgt lekkere over-the-top chase-scene.’
Vond je het na Ward weer eens fijn om in een meer manga-achtige stijl te kunnen tekenen?
‘Ja, heerlijk. En omdat ik bij deze strip ook het verhaal kon bedenken had ik alle vrijheid bij het indelen van de pagina’s. Juist dat vind ik een fijne afwisseling, meer nog dan de tekenstijl, al krijg ik daar ook veel ruimte voor bij Streets of Europe (de strip die in Strips2Go wordt gepubliceerd, MM). Het krantenstripformat van Ward werkt nogal eens als een keurslijf, dus is het fijn om af en toe weer eens een manga uitstapje te kunnen maken, voordat ik weer terug in de houding spring.’
Heb je nog overwogen om Zwarte Piet een andere kleur te geven?
‘Ik heb er wel over nagedacht en ik heb de Pieten bijvoorbeeld geen dikke rode lippen gegeven en de huidskleur wat milder gehouden. De strip was klaar net voordat de grote discussie losbrak, waarna ik mij wat meer heb ingelezen over de achtergronden. Ik denk dat ik anders ook bijvoorbeeld nog de oorbellen achterwege had gelaten. Ik vind dat we er best over mogen nadenken om de racistische kenmerken te verminderen. Dat zou een goede eerste stap zijn die haalbaar is. Het is toch gewoon treurig hoe er geen normale discussie hierover gehouden kan worden. En social media wakkeren al die flamewars alleen maar aan. Maar aan de andere kant maakt het juist ook mensen wakker die misschien wat genuanceerder willen gaan denken.’
Categories
Ward: Nieuwe avonturenstrip in Eppo
Vanaf Eppo #24 die vanaf donderdag 29 november in de winkels ligt, staat een gloednieuwe avonturenstrip van Nederlandse bodem. Schrijver Willem Ritstier en tekenaar Marissa Delbressine werkten samen aan Ward.
Ward gaat over een gezin dat op een eiland, omringd door scheepswrakken, strandt. Meer weet ik er ook niet van, maar dat is wel zo leuk natuurlijk. Gewoon lezen dus.
Willem Ritstier kennen we als scenarist van strips die Minck Oosterveer tekende, zoals Nikki Saxx, Zodiak en Ronson Inc. Daarnaast tekent hij cartoons en illustreert hij onder andere kinderboeken en schrijft hij scenario’s voor onder andere Junior Suske & Wiske.
Geen manga
Marissa Delbressine studeerde animatie aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, richtte de tekengroep OpenMinded op en is actief lid in het mangacollectief Mangafiquekomt. Delbressine komt dus uit de mangahoek en moest zich voor Ward speciaal een meer realistischer tekenstijl aanmeten. ‘Willem vroeg mij erbij als tekenaar,’ vertelt Delbressine. ‘Het script was in grote lijnen al goedgekeurd en Willem verzocht mij wat betreft de tekenstijl voor deze strip meer richting het realisme te gaan. Eerder had Erwin Suvaal een proefpagina getekend maar die stijl sloot voor Eppo niet goed bij dit verhaal aan. Van begin af aan hebben we op het realisme ingezet en ik ben daar zelf erg blij mee, ook al is het nog wat onwennig hier en daar. Ik word er veelzijdiger van als tekenaar en ik kan nog steeds mijn manga-werk maken op andere podia.’
Wat zijn eigenlijk voor haar de grootste verschillen tussen realistisch tekenen en manga? ‘Het enige dat ik anders doe is de ogen kleiner tekenen en meer realistischer neuzen. Tenminste, zo voelt het vaak. Dat klopt natuurlijk niet helemaal, want de montagestijl is heel anders, maar dat komt ook door het halve pagina krantenformat waarin we werken met het oog op mogelijke digitale toepassingen in de toekomst. Toch, deze stijl is minder extrovert en meer stijl-consistent: bij manga zou ik, wanneer het moment het toelaat, bijvoorbeeld meer overspringen op comedy.’
Ward wordt ingekleurd door Shanna Paulissen.
Ik ben altijd blij als er in stripbladen ruimte wordt gemaakt voor nieuwe Nederlandse strips. Het is tegenwoordig al moeilijk genoeg om als stripmaker je werk ergens gepubliceerd te krijgen en daarvoor betaald te worden. Strips verdwijnen steeds meer uit de krant. En striptijdschriften die betalen voor publicatie zijn er ook haast niet.