In het Museum van de Twintigste Eeuw in Hoorn hangt dit filmaffiche van de film Spetters.
Een film van Paul Verhoeven, de beste filmregisseur die Nederland ooit voortbracht.
Uiteraard vind ik de titel van de film geheel van toepassing op Renée Soutendijk, want die was toen ook een vrouw die je met de term ‘spetter’ aanduidde. Tegenwoordig kun je dat niet zo maar zeggen zonder terecht een klap op je neus te krijgen, maar begin jaren tachtig deed men daar niet moeiijk over.
Van de twee Nederlandse filmdiva’s uit die tijd is Soutendijk mijn favoriet. Ik heb Monique van de Ven altijd een te aardige theemuts gevonden om haar echt een sekssymbool te vinden. Soutendijk daarentegen heeft een hard randje, iets afstandelijks, wat haar uiteraard nog aantrekkelijker maakte. Carice van Houten heeft ook dat kille en ongenaakbare. Alleen in Minoes (Vincent Bal, 2001) vind ik haar juist erg schattig en benaderbaar overkomen. Maar goed, ik ben dan ook een kattenmens.
Spetters (1980) en De vierde man (1983), ook van Verhoeven uiteraard, zijn mijn favoriete films met Renée Soutendijk. Het is lang geleden dat ik ze gezien heb, maar gelukkig geven trailers een aardige indruk en stimuleren het geheugen:
Naar aanleiding van het uitkomen van de Marvel-film X-Men: Apocalypse, vroeg journalist Dave Krajenbrink van BNR Nieuwsradio aan Hanco Klok, Aimée de Jongh en ondergetekende of er ook een Nederlandse strip is die succesvol verfilmd kan worden.
Dat Aimée die vraag gesteld wordt, is niet zo gek, want haar prachtige graphic novel De terugkeer van de wespendief wordt op dit moment verfilmd als Telefilm. Benja Bruijning, Sanne Langelaar en Mandela Wee Wee spelen de hoofdrollen in de speelfilm van Stanley Kolk (regie) en Philip Delmaar (scenario). De Telefilm is een productie van Family Affair Films en AVROTROS.
Stripplaatje uit De Man van Nu.
Omdat Dave Krajenbrink wilde weten of er in de Nederlandse strip nog meer te verfilmen viel, noem ik onder andere De Man van Nu van Hanco Kolk en Kim Duchateau. Dit is in wezen een Nederlands sciencefictionverhaal, een what if story. Wie zou die klus op zich moeten nemen? Paul Verhoeven natuurlijk! Is dat immers niet de beste filmregisseur die Nederland ooit heeft voortgebracht. Ik dacht het wel.
Op 2 november 2014 is het precies tien jaar geleden dat columnist, interviewer en filmmaker Theo van Gogh op laffe wijze werd vermoord door een moslimfundamentalist. EYE vertoont rond die datum al zijn dertien speelfilms, waarvan EYE er elf heeft geconserveerd.
Paul Verhoeven zal altijd mijn favoriete Nederlandse filmregisseur zijn maar voor Theo van Gogh (1957 – 2004) heb ik ook altijd veel bewondering gehad. Hij was actief als filmregisseur, columnist en televisiemaker. Veel van zijn films maakte hij voor kleine budgetten in zeer korte tijd.
Theo van Gogh tijdens op de opnames van 06/05. Bron: Cinema.nl.
Natuurlijk was Van Gogh tegendraads en wilde hij graag provoceren. Hij voerde zeer scherpe interviews en was niet bang om vervelende vragen te stellen of het zijn gasten ongemakkelijk te maken. In de laatste jaren van zijn leven was hij vooral bekend als criticus van de islam waardoor het beeld van de ‘politieke Van Gogh’ dominant is geworden. EYE wil met het retrospectief vooral de filmmaker Van Gogh zichtbaar maken. Hij maakte tussen 1981 en 2004 dertien speelfilms, waarmee hij waarschijnlijk een van de meest productieve Nederlandse filmmakers was in de afgelopen dertig jaar. Daarnaast regisseerde hij verschillende televisiefilms en -series. Van Gogh maakte films in verschillende genres, van de vroege, in zwart-wit gedraaide lowbudget films Luger en Charley tot de literatuurverfilmingen Een dagje naar het strand, Terug naar Oegstgeest en Vals licht. Van de intieme acteursdrama’s 06, Blind Date en Interview werden na Van Goghs dood Amerikaanse remakes gemaakt. Een andere rode draad in zijn oeuvre zijn de thrillers: Loos, Baby Blue, het op de moord op Fortuyn gebaseerde 06/05 en de politiek geëngageerde tv-films In het belang van de staat en De nacht van Aalbers.
Ik heb nog lang niet alle films van Van Gogh gezien, maar kan me herinneren dat ik Baby Blue een goede thriller vond met fantastisch spel van Roeland Fernhout.
Als onderdeel van het retrospectief worden drie avonden georganiseerd die Van Goghs kwaliteiten als filmmaker belichten, tegen de achtergrond van de Nederlandse filmcultuur van de jaren tachtig tot 2004. Redacteuren van de Filmkrant gaan na afloop van de films in gesprek met cast en crewleden. Ook vertoont EYE vier favoriete klassiekers van Theo van Gogh: Salò, Don’t Look Now, A Clockwork Orange en Repulsion.
Theo van Gogh – alle films, talkshows, zijn favoriete klassiekers en live muziek, van 10 oktober t/m 2 november in EYE, IJPromenade 1, Amsterdam. Zie voor alle info: eyefilm.nl/theo
Iedere vrijdag delen striplezers hun stripliefde en vertellen over hun favoriete strip.
Phil bestudeert Dick Bos.
Wat is je naam, je leeftijd en je wat doe je voor werk? Phil van Tongeren, 56, tekstschrijver en festivalprogrammeur.
Welke strip is je favoriet en lees je nu nog steeds? In de vroege jaren zeventig knutselde ik met vrienden allerlei stripfanzines in elkaar, die voornamelijk als excuus dienden om toegang te krijgen tot onze idolen. Voor mij torende Daan Jippes in die jaren boven iedereen uit. Maar altijd gebleven is de liefde voor Dick Bos. Een Hollandser-dan-Hollandse held. Onlangs heb ik op een veiling een kaveltje van zes originele uitgaven gekocht, waaronder de eerste, Het Geval Kleyn. De Chef, een voorloper van Bos uit de vroege jaren dertig, ging voor 175 euro (!) aan mijn neus voorbij.
Waarom is dit je favoriete strip? Wat vind je er zo goed aan? Het geheim van Dick Bos is dat dat nauwelijks valt uit te leggen. Ik vind de combinatie van de laconieke tekenstijl met een (op z’n zachtst gezegd) nog laconiekere verteltrant onweerstaanbaar. In een interview zei tekenaar/schrijver Alfred Mazure het ooit heel treffend: ‘Dick Bos neemt zichzelf niet ernstig, hij weet dat hij zelf niet bestaat.’ Mazure tekende een gemiddeld Dick Bos-avontuur van ca. 200 pagina’s in zes dagen, en dat is te zien. Maar het maakt niet uit. Hij beperkte zich tot de essentie en ontvouwde in een paar lijntjes en vegen een compleet Hollands panorama anno de jaren veertig, met al z’n naïviteit en lulligheid. Alleen W.F. Hermans was in zijn oorlogsromans beter in staat die atmosfeer op te roepen.
Als ik even mag afdwalen: Hermans schreef na de oorlog onder pseudoniem een viertal pulpthrillers, misschien wel geïnspireerd door Dick Bos. Wie weet! Ik heb trouwens een medegelovige in Paul Verhoeven die al zijn hele leven rondloopt met plannen voor een Dick Bos-film. Die heeft hij zonder het te weten trouwens al gemaakt: Zwartboek.
Wanneer kwam je er voor het eerst mee in aanraking? En wat deed dat met je? Ik heb zopas een oude Stripschrift teruggevonden uit 1971, een Dick Bos-special waarin een bibliografie is opgenomen. Daarin heb ik als pubertje met potlood aangestreept welke boekjes ik in bezit had: 47 in totaal! Ik herinner me (want ze zijn in de loop der jaren zoekgeraakt) dat die voornamelijk uit de nieuwe serie kwamen die Mazure in de jaren zestig tekende. In een Britse setting en met de bevallige Sheila als Bos’ secretaresse. Ze zijn ook een stuk beter getekend, want Mazure kon het wel. Maar toch, die krukkige oudjes zijn me het dierbaarst. Dick Bos die in zijn cabriolet over een met twee strepen aangeduid landweggetje naar een verdacht adresje scheurt – kippenvel. Ook de teksten zijn me zeer dierbaar, vraag maar aan mijn vriendin. Die hoort me er te pas en te onpas de Bos-klassieker ‘Na zoo’n klap zeggen ze gewoonlijk niet veel meer’ uitgooien. Ook als de situatie er helemaal niet om vraagt. Bos ‘bekt’ gewoon lekker.
In de rubriek Stripliefde vertellen striplezers over hun favoriete strip of strips. Op deze manier bouwen we langzaam een interessante leeslijst op. Ook meedoen? Check hier hoe je dat doet. Ik kijk uit naar je inzending. Oh ja: mocht iemand anders al je favoriete strip genoemd hebben, stuur dan even goed je inzending in, want jouw reden om de strip goed te vinden kan heel anders zijn. Bovendien is je eerste kennismaking en wat dat met je deed waarschijnlijk anders dan die van andere lezers.
De laatste momenten van de dag breng ik met Arnold Schwarzenegger in bed door: ik ben zijn vuistdikke autobiografie aan het lezen. Na een tiental bladzijden Total Recall: Het verhaal van mijn leven, vallen mijn oogjes toe.
Door de verhalen die Arnold over zijn filmcarrière vertelt, heb ik weer zin gekregen om een paar van zijn films te kijken. Stay Hungry en Pumping Iron zag ik voor het eerst. Conan The Barbarian en Totall Recall in de herhaling.
Over Stay Hungry (1976) van Bob Rafelson kan ik kort zijn: een gedateerde film met een zenuwachtig montage-ritme. De spontane demonstratie op straat van bodybuilders aan het einde is grotesk en werkt voornamelijk op de lachspieren. Pumping Iron, de documentaire die bodybuilding op de kaart zette, is wat dat betreft een stuk genietbaarder: vooral om te zien hoe Schwarzenegger opkomend rivaal Lou Ferrigno op de kast jaagt tijdens een ontbijtje op de dag van de Mr. Universe wedstrijd. Ook hilarisch: de bewering van Schwarzenegger dat hij constant het gevoel van orgasme ervaart als hij aan het gewichtheffen is. De man is een geboren verkoper.
Zelf heb ik het niet zo op buidybuilding. Ooit heb ik anderhalf jaar aan fitness gedaan. Maar de frisse tegenzin van in het begin werd een onoverwinnelijke berg tegenzin, waarna ik er de brui aangaf. Daarbij voelde ik met tussen op zichzelf geilende spierbundels in de sportschool niet thuis. Ook de mannen die in Pumping Iron in verschillende standjes hun opgeblazen armen en torso’s tonen prikkelen eerder mijn lachspieren dan mijn bewondering. Maar goed, ieder zijn dingetje.
Schwarzenegger en Bergman maken het gezellig in Conan.
Conan The Barbarian (John Milius, 1982) is naar huidige maatstaven een verschrikkelijk trage film waar ook nog eens weinig in gebeurt. Onderhoudend vooral door het vrouwelijk schoon in de persoon van Sandahl Bergman die toen nog strak in haar jonge huidje stak.
Overigens is Conan, een film die volledig doordrenkt is met een heroïsche soundtrack, voor sommigen een inspiratiebron, zoals deze youtube-video bewijst. (Met dank aan Liselotte Doeswijk die me erop attendeerde. Check haar blog over vormgeving.)
Tot nu toe zou ik vooral het kijken van Total Recalleen fijn weerzien willen noemen. Deze film van Paul Verhoeven uit 1990 staat nog steeds goed overeind. Een heerlijke vaart, goede actiesequenties en prima oneliners van Arnold. Soms mis ik in al het om de mooiheid gedraaide digitale geweld van tegenwoordig de mannetjesputtermentaliteit van sterren als Schwarzenegger en Stallone. De toekomst van toen ziet er nu wat gedateerd uit, maar dat geeft Total Recall ook weer een extra charme. En wat was Sharon Stone toen nog sexy trouwens.
Oeps, twee potentieel seksistische opmerkingen in één blogstukje. Actrices puur op hun uiterlijk beoordelen is niet meer van deze tijd. Kennelijk heeft de wereld van Schwarzenegger invloed op me.
Vanavond kunnen we genieten van Zomergasten met Paul Verhoeven. Misschien wel de meest eigenzinnige en bijzondere Nederlandse filmmaker ooit. Hij heeft het als een van de weinigen geschopt tot Hollywood en maakte klassiekers als Robocop en Basic Instinct.
Toch, als we dit onderstaande interviewfragment mogen geloven, houdt hij helemaal niet van filmmaken. In ieder geval niet van de fase van het draaien zelf. Alles ervoor en de montage vindt hij prachtig. ‘Slavenwerk is het,’ zegt Verhoeven. Wanneer je aan het draaien bent, heb je geen ruimte voor een privéleven. Je komt altijd geld en tijd tekort, aldus de man die het kan weten.
Verhoeven de auteur Je mag Verhoeven als auteur beschouwen. Een auteur die een filmoeuvre heeft opgebouwd met vaste thema’s. In zijn films zijn sexualiteit, religie en de dood een terugkerend thema. Ook komen er altijd sterke vrouwen in voor. Dit geldt voor de films Keetje Tippel, Spetters, De Vierde Man, en de latere films Basic Instinct, Showgirls en Zwart Boek. Het zijn vrouwen die bereid zijn alles op te offeren om hun doel te bereiken. Ze zijn geraffineerd, gevaarlijk en op overlevingstocht.
Ook het thema dubbele identiteit komt veelvuldig voor. De rol van René Soutendijk in De Vierde Man is hier een mooi voorbeeld van. Ze is de eenzame weduwe wiens geliefden altijd ongeluk overkomen, maar wordt door de ogen van Gerard Reve (Jeroen Krabbé) gezien als een geraffineerd serpent die bewust het ongeluk over de mannen heen stort. In de Amerikaanse films Robocop en Total Recall bezitten de mannelijke hoofdpersoon een dubbele identiteit waar ze mee worstelen. Robocop (Peter Weller) ontdekt dat hij ooit een man van vlees en bloed was en moet met flarden herinneringen aan dat verleden en zijn huidige staat van zijn in evenwicht zien te vinden.
Niets verhullen
Oorlog, en dan met name WOII, is ook een favoriet onderwerp van de cineast. Seks en geweld worden vaak onverbloemd in beeld gebracht in zijn films. Daarbij hebben Verhoevens films altijd iets (onnodig) goors in zich. Van het roeren door poep in Turks Fruit tot het bleken van schaamhaar in Zwart Boek. Verhoeven toont wat andere regissurs zouden verhullen of suggereren. ‘Dat doe ik omdat ik een aversie heb tegen suggestie. Ik vind dat we al lang genoeg om het geweld heen hebben gelopen. (..) Het is juister het geweld, het seksuele misbruik, onder ogen te zien en te zeggen: ook dat bestaat,’ vertelde de filmmaker eens in een interview.
Ik ben erg benieuwd naar de uitzending van Zomergasten vanavond. De aankondiging op de site belooft in ieder geval veel mooi filmwerk:
In Zomergasten vertelt Nederlands bekendste regisseur Paul Verhoeven (Amsterdam, 1938) op zondag 22 augustus over de beelden die hem in zijn leven en werk beïnvloed hebben. Met fragmenten van Marilyn Monroe in Some Like It Hot, regisseur Alfred Hitchcock in zijn nadagen en de Duitse expressionist Otto Dix. Verder zien we o.a. de spectaculaire wagenrace uit Ben Hur en de zorgvuldig voorbereide presentatie van Colin Powell voor de VN Veiligheidsraad. Maar de avond gaat ook over de grootsheid van het geweld in het heelal, de muziek van Rammstein en natuurlijk over Verhoevens fascinatie voor de figuur Jezus.
VPRO’s Zomergasten 20:15 Ned 2.
Update Maandag 23 augustus: Na de uitzending
Ik vond het een groot plezier om 3 uur lang Verhoeven aan het woord te zien. Mooie fragementen en interessante parallellen tussen Verhoevens werk en Riefenstahls nazipropaganda. Ook leuk om te zien hoe een scène uit de strip Dick Bos uiteindelijk terecht is gekomen in Basic Instinct.
Father and Daughter blijft een prachtige animatie. Heel fijn dat ze deze in zijn geheel hebben vertoond.
Wat ik wel erg jammer vond was de onwaarschijnlijke haast waarmee presentator Jelle Brandt Corstius alles erdoorheen jaste. Telkens als we op een interessant onderwerp kwamen was het alweer tijd voor een volgend fragment. Misschien moeten ze volgend jaar minder fragmenten toelaten zodat er dieper op ingegaan kan worden. En ook dat psychologiseren van de koude grond vond ik vervelend. Dus omdat je ooit een verschrikkelijk beeld in je jeugd hebt gezien, beïnvloedt dit je dat de rest van je leven? Ja, dat zal zeker zijn invloed hebben gehad. Maar om alles zo een-op-een te stellen… zó eenvoudig zitten de dingen toch niet in elkaar, dunkt mij. Wat mij betreft volgend jaar een andere presentator.
Uiteraard vind ik de titel van de film geheel van toepassing op Renée Soutendijk, want die was toen ook een vrouw die je met de term ‘spetter’ aanduidde. Tegenwoordig kun je dat niet zo maar zeggen zonder terecht een klap op je neus te krijgen, maar begin jaren tachtig deed men daar niet moeiijk over.
