Net als alle andere journalisten had ik zwijgplicht opgelegd door Disney. Hoe dat precies zat, vertel ik in deze vlog. En wat ik van Captain Marvel vind natuurlijk. Is het een feministische film? En zo ja, is dat erg?
Spider-Man gaat deel uitmaken van het cinematografische universum van Marvel omdat Marvel Studio’s en Sony Pictures eindelijk een deal met elkaar hebben gesloten. Dat is voor mij goed nieuws, want nu kunnen de films van Marvel weer een beetje meer lijken op de Marvelwereld uit de strips. Al zal het nog een tijd duren voordat de X-Men en Fantastic Four daar deel van gaan uitmaken.
Er is op dit moment echter een hardnekkig gerucht gaande dat de nieuwe incarnatie van Spider-Man waarschijnlijk zwart zal zijn. Filmjournalist Jeff Sneider liet zich ontvallen in een podcast (vanaf 44:30) dat hij uit betrouwbare bron had vernomen dat het 95% zeker is dat Spider-Man door een donkere acteur gespeeld gaat worden. Meteen ging dit gerucht als een lopend vuurtje door het web en schreeuwlelijk Dan Slott, die al een jaar of drie Amazing Spider-Man schrijft en daardoor mijn leven als Spider-Man-fan flink verzuurt, opperde op Twitter dat Peter Parker best door een zwarte acteur gespeeld kan worden. Er is volgens Slott niets inherent wits aan Parker.
Allereerst dit: er bestaat een zwarte Spider-Man in the ultimate universe van Marvel, Miles Morales. Het zou voor de filmmaatschappijen een slim idee zijn om dit personage op te voeren in de films. De laatste twee Spidey-films met Peter Parker (Andrew Garfield) zijn redelijk geflopt. Dat komt onder andere doordat ze opnieuw de origin van de held hebben verteld. Daar zat het publiek volgens mij niet op te wachten. Daarnaast sloeg Electro in Amazing Spider-Man 2 een verschrikkelijk modderfiguur en werden er bepaalde scènes geschrapt door producenten wat het verhaal niet ten goede kwam. Om een frisse, nieuwe versie van Spider-Man aan het publiek te tonen zou Morales onder het masker een goede gok zijn. Miles’ fans zien dat wel zitten.
Samuel L. Jackson
Toen de superhelden van Marvel werden bedacht door Stan Lee, Jack Kirby, Steve Ditko en anderen, was het een andere wereld. Er waren vrijwel geen donkere helden in fictie te vinden. In ieder geval niet in comics. In de loop der jaren zijn er bij Marvel aardig wat etnische superhelden bij gekomen, maar in verhouding zijn dit nog steeds een handje vol ten opzichte van blanke helden. Nu er steeds meer behoefte lijkt te zijn aan diversiteit, aan helden met een andere etnische achtergrond én aan heldinnen, en de mediamakers doorhebben dat hieraan gehoor geven veel geld oplevert, is de roep om representatie in de filmversies van de strips groot. Iedereen draagt Nick Fury als voorbeeld aan, maar vergeten er vaak bij te zeggen dat Samuel L. Jacksons versie van Fury is ingegeven door de Fury uit het ultimate universe van Marvel. Dus ook al loopt er sinds jaar en dag een blanke Fury rond, in de films en de tv-serie Agents of SHIELD is hij zwart, want het is eigenlijk de ultimate versie. Sterker nog: schrijver van de strips Brian Michael Bendis had Jackson in gedachten toen hij Fury een make-over gaf.
In de aankomende reboot van The Fantastic Four wordt Johnny Storm gespeeld door acteur Michael B. Jordan terwijl Johnny in de strips een blanke huidskleur heeft en de broer is van Sue Storm die gespeeld wordt door blanke actrice Kate Mara. Iemand opperde ergens dat ze nog steeds broer en zus kunnen zijn omdat hun ouders een interraciaal stel zijn. Allemaal leuk en aardig, maar ik heb grote bezwaren tegen lukraak de etniciteit van bestaande personages veranderen.
Peter Parker is een blank personage. Dat is hij altijd geweest. Ik zie filmadaptaties van strips het liefst zo trouw mogelijk. Bij een adapatie van het ene naar het andere medium moeten er altijd dingen worden aangepast. Een film is nu eenmaal geen strip. En een verhaal dat in 1962 is gedacht, zoals de origin van Spider-Man, behoeft updates als je in 2002 een film daarvan uitbrengt, wat Sam Raimi’s eerste Spidey-flick duidelijk laat zien. In de kern is het verhaal behoorlijk trouw aan die van de strips gebleven en dat vond ik juist zo goed aan Raimi’s films. Maar een zo’n update zou niet de huidskleur van het personage moeten zijn, want dan verander je een belangrijk onderdeel van zijn identiteit.
Stel je voor dat we een biopic maken over Martin Luther King en dat een blanke acteur die hoofdrol speelt. Of een film over Nelson Mandela en hetzelfde geintje flikken. De wereld zou op zijn kop staan. En terecht, want in hun verhaal, in hun geschiedenis speelt hun etniciteit een grote rol. Hetzelfde geldt voor bepaalde superhelden van Marvel. Black Panther moet ook gespeeld worden door een donkere acteur en Storm van de X-Men kun je ook niet door een roodharige Ierse dame laten spelen. Nu zou je nog kunnen zeggen: Ja, maar bij die personen en personages wordt hun geschiedenis mede bepaald door hun afkomst. Mijns inziens geldt dit voor ons allemaal in meer of mindere mate.
Kleur bekennen
Volgens Slott is er niets inherents blank aan Peter Parker, maar dat ben ik niet met hem eens. Onze huidskleur bepaalt deels onze identiteit. Huidskleur en afkomst zijn belangrijke kenmerken van hoe mensen je zien. Geloof je me niet? Vraag je dan eens af of je leven anders zou zijn geweest als je niet blank maar met een donkere huid geboren was. Of andersom. Stel dat alles in je leven hetzelfde is als nu, maar dat je een andere etniciteit hebt. Ik weet wel zeker dat mensen anders op mij hadden gereageerd als ik niet blank was geweest of als ik een Marokkaanse naam had gehad. Niet altijd, maar er zouden zeker momenten zijn geweest dat ik gediscrimineerd werd of was uitgescholden vanwege mijn huidskleur.
Lukraak personages van etniciteit veranderen is zeggen dat ras en huidskleur niet uitmaken. Dat is ontkennen dat onze maatschappij racistisch is. En die vlieger gaat al helemaal op voor Amerika, waar de kloof tussen zwart en blank groot is. Waarschijnlijk groter dan hier, maar Nederland is al te klein als het om Zwarte Piet gaat. Huidskleur maakt uit. Het zou mooi zijn als we in een wereld zouden leven zonder racisme en vooroordelen jegens de ander, maar voorlopig is dat nog een utopie. (En daarop wijzen maakt me nog geen racist.)
De kloof maak je niet kleiner door blanke personages zwart te maken. Wel door interessante zwarte personages die Marvel al heeft de spotlight te geven. Een zwarte Peter Parker is niet de Peter Parker die ik uit de strips ken. Dat betekent niet dat er geen zwarte, Aziatische of Latino Spider-Man kan zijn. Natuurlijk wel, maar noem hem dan niet Peter Parker.
Parkers etniciteit veranderen zou mijns inziens net zo radicaal zijn als een vrouw van hem maken.
Voor mij maakt het niet uit dat Peter Parker een fictiefiguur is en niet ‘echt’ bestaat. Dat hij fictie is geeft de mensen van Sony geen vrijbrief om zomaar zijn etniciteit te veranderen. Ik ken Peter Parker al dertig jaar en ik ken hem beter dan menig familielid of vriend of social media-contact. Over de hele wereld is Spider-Man bekend en het merendeel van de mensen die hem kennen weet ook dat Peter Parker onder het masker schuilgaat. Als men een film over hem maakt, wil ik die als Spider-Man-fan die het liefst zo getrouw mogelijk zien, En veel andere Spidey-fans ook. Hetzelfde gevoel kennen veel Star Wars-fans als George Lucas weer eens met een aangepaste versie van zijn films komt.
Overigens heb ik niet de illusie met dit betoog anderen van gedachten te doen veranderen. Als jij vindt dat Peter best door een zwarte acteur gespeeld kan worden, voor wat voor reden dan ook, kan ik je vast niet van het tegendeel overtuigen. En dat hoeft ook niet, want iedere Spidey-fan heeft recht op zijn eigen mening en visie op Peter Parker. Ik geloof ook niet dat als de mensen van Sony een zwarte Peter Parker prefereren om bovenstaande redenen, dat zij de mening van de stripfans mee laten tellen. Het grote geld regeert immers. Maar ik wilde het wel even gezegd hebben. Dat ben ik mijn vriend Peter wel verschuldigd.
Aan het begin van de limited serie Original Sin wordt the Watcher in zijn verblijf op de maan vermoord. The Watcher, ook wel bekend als Uatu, was een buitenaards wezen dat sinds het begin der tijden alle belangrijke gebeurtenissen op aarde en alle alternatieve versies daarvan in parallelle universa in de gaten hield. Na de moord heeft de moordenaar de ogen van Uatu meegenomen. In deze ogen zit alles wat hij zag opgeslagen. Ook nare geheimen.
Uiteraard gaan de superhelden van het Marvel Universum op onderzoek om de dader of daders te achterhalen. Tijdens een gevecht met de helden laat het wezen Orb (die zelf een groot oog als hoofd heeft) de geheimen vrij die in een van de ogen bewaard worden. Zo ontdekt Spider-Man dat er nog iemand anders is gebeten door het radioactieve spinnetje dat hem zijn krachten gaf. Thor ontdekt dat hij nog een zus heeft, en zo maar door.
Meer wil ik niet over de plot zeggen, want de grootste lol in Original Sin zit hem in de ontrafeling van het mysterie. Een whodunit in een superheldenjasje met een speciale rol voor Nick Fury.
Blockbusters
Het verhaal is de grote event comic van Marvel dit jaar. Sinds 1982 met de korte serie Contest of Champions geeft Marvel comics bijna ieder jaar een verhaal uit dat als mega-event fungeert. In de andere titels zijn er allerlei spin-off verhalen te lezen die met dit grote verhaal te maken hebben. De eventcomics zijn vergelijkbaar met een blockbuster: veel spektakel & amusement en vaak weinig karakterontwikkeling.
Secret Wars
Lang niet alle eerdere events konden mij bekoren. Ik vond des tijds Secret Wars (1984) erg leuk. Met dit verhaal is Marvel pas echt goed begonnen met grote eventcomics. (Lees hier het ontstaan ervan opgetekend door bedenker Jim Shooter.) Een hoogtepunt in het genre was Civil War uit 2006, maar Secret Invasion twee jaar later vond ik veel minder boeiend.
Wat mij betreft mogen ze wel wat minder events produceren. Ieder jaar is erg veel. Vaak worden lopende verhaallijnen opgeschort om het even in lopende series op te nemen. Maar goed, eventcomics leveren een dikke piek in de verkoopcijfers op en zolang dat het geval zal zijn, gaat Marvel ermee door.
Original Sin is gezegend met een fantastische tekenaar, namelijk Mike Deodato. Zijn stijl is bijna fotorealistisch en zeer gedetailleerd. Schrijver Jason Aaron levert een aardige rollercoaster af met spannende plotwendingen. Inmiddels zijn zes van de acht delen verschenen. In afwachting van deel zeven ben ik ook maar begonnen met het lezen van sommige bijverhalen, zoals die van Daredevil. Marvel zorgt er overigens wel voor dat je de andere series niet per se hoeft aan te schaffen. Je kunt ook gewoon het hoofdverhaal volgen.
Veranderingen maar tijdelijk
The Watcher heb ik altijd een erg boeiend personage gevonden. Een mythisch wezen dat de geschiedenis van de mensheid nauwgezet observeert en noteert. Ik vermoed dat zijn dood slechts tijdelijk is. Vaak schudden deze events de boel flink op in het Marvel Universum maar later worden dingen weer teruggebracht naar de huidige status-quo. In Civil War ontmaskerde Spider-Man zichzelf in het openbaar. Dat leverde een flinke klopjacht op Peter Parker en zijn naasten op. Later werd deze gebeurtenis weer ongedaan gemaakt in Brand New Day: dankzij de deal met Mephisto, waarmee Peter het leven van Tante May redde, zijn mensen vergeten wie onder het masker van Spider-Man zit. Daarom vermoed ik dat ook the Watcher weer zal terugkeren in het Marvel Universum. Maar lezen hoe dat gebeurt, is part of the fun.
In Marvel 1602 verplaatst Neil Gaiman bekende iconen van het Marvel universum naar het titeljaar, de tijd waarin koningin Elizabeth heerst over Engeland en waar magie, bijgeloof en wetenschap hand in hand gaan.
De oerknal van het Marvel universum zoals de superheldenliefhebber dat nu kent, vond in 1961 plaats toen Stan Lee en Jack Kirby The Fantastic Four creëerden. Dit viertal superhelden moest een antwoord zijn op The Justice League of America van concurrent DC en bood bovendien een nieuwe invalshoek op het genre: Lee bedacht helden van vlees en bloed die net zo goed met dagelijkse problemen te kampen hebben als boze buitenaardse krachten en criminelen. Al snel volgde een succesvol arsenaal aan superhelden met hetzelfde achterliggende idee.
Het einde
In Marvel 1602 verplaatst de gerenommeerde auteur Neil Gaiman bekende iconen van het Marvel universum als Spider-Man, de X-Men, Daredevil, en Dr. Doom naar het titeljaar, de tijd waarin koningin Elizabeth heerst over Engeland en waar magie, bijgeloof en wetenschap hand in hand gaan. Het einde der tijden lijkt nabij: er heersen vreemde weersomstandigheden en steeds vaker duiken er jongeren op met bovenmenselijke gaven die als duivelsgebroed verketterd worden. Als het leven van de koningin wordt bedreigd door gevleugelde handlangers van de gestoorde tiran Von Doom, is het aan inlichtingenofficieel Sir Nicholas Fury, hofmagiër Stephen Strange en hun bondgenoten om de mysterieuze oorzaak van deze gebeurtenissen te ontrafelen en het einde van de wereld te voorkomen.
Gaiman is niet de eerste de beste: zijn Sandman-reeks mag tot de klassiekers onder de comics genoemd worden; als romancier van boeken als American Gods en kinderboeken als Coraline en The Graveyard book heeft hij een stevige reputatie als het gaat om het schrijven van boeiende sciencefictionverhalen. Toch vertilt de Engelse schrijver zich aan 1602, dat door de vele dialoogscènes een log verhaal is geworden en maar langzaam op stoom komt. Gaiman zet een boeiende sfeer neer, maar voor een superheldencomic zijn de actiemomenten schaars en kortstondig.
Het idee om de overbekende iconen in een zeventiende-eeuws jasje te steken roept in beginsel nieuwsgierigheid op: hoe zien de superhelden er in deze setting uit en wat is hun rol in het geheel? Soms weet Gaiman met simpele doch leuke alternatieven te komen: The Fantastic Four hebben hun space-shuttle ingeruild voor een zeewaardig schip en zijn verder redelijk hetzelfde gebleven. Daredevil is een blinde, Ierse troubadour. Peter Parker is het hulpje van Fury, maar is in de versie van Gaiman inwisselbaar met ieder ander personage. Niets van wat Peter uniek maakt zie je in deze strip terug. Een gemiste kans.
Streepjes
Het tekenwerk van Andy Kubert werd niet geïnkt maar direct door Richard Isanove digitaal ingekleurd. Het effect hiervan is dat de lijnen veel zachter zijn. In combinatie met het gekozen kleurenpalet wordt het romantische beeld van de verhaalsetting hierdoor versterkt. Net als bij de comic Origin, waarin boeiend de oorsprong van Wolverine uit de doeken wordt gedaan, gebruikt Isanove diagonale streepjes door alle tekeningen heen om zo ‘een schilderachtig effect’ te creëren. Deze techniek wekt echter vooral irritatie op.
Marvel 1602 werd in 2003 gepubliceerd als achtdelige reeks en kreeg later enkele vervolgen. Nona Arte publiceerde dit jaar de Nederlandstalige trade paperback.
Neil Gaiman, Andy Kubert – Marvel 1602
(Nona Arte, €19,90)