Tag: Charlie Hebdo

Categories
Strips

Bernard Willem Holtrop: Strijdlustige satiricus

De cartoons van Willem zijn vaak controversieel. In Nooit meer slapen vertelt hij over zijn leven en werk.

‘Franse politici, ik teken ze liever niet, want ze vinden het leuk om getekend te worden. Dus teken ik liever over toestanden in de wereld, zoals de mensen die verdrinken in de Middellandse zee. Dat zijn echte onderwerpen, niet zo’n mannetje dat minister wil worden,’ vertelde Bernard Willem Holtrop aan een reporter toen in 2016 een expositie van zijn werk in het Stripmuseum werd geopend.

De cartoons van Holtrop (Ermelo, 1941), die onder de naam Willem publiceert, roepen altijd wel een reactie op en choqueren vaak. Ze schuren tegen de grens van fatsoen. Met zijn scherpgeslepen potlood en vilein gevoel voor humor zet de linkse en geëngageerde politiek tekenaar vooral de machtigen der aarde te kijk in tekeningen vol geweld en seks. Willem toont de bloedige effecten van bekrompenheid, fanatisme, onderdrukking en oorlog.

Al vroeg keerde Willem zich tegen de gevestigde orde. In de jaren zestig sloot hij zich aan bij de provobeweging en was Willem de vaste tekenaar voor het blad Provo. Met Hans Metz richtte hij het daaraan verwante cartoontijdschrift God, Nederland & Oranje op. Willems illustraties werden door veel mensen als schokkend ervaren. Zo beeldde Willem in 1966 koningin Juliana af als raamprostituee met daarnaast een prijskaartje met de kosten van het koningshuis. De prent werd in beslag genomen. Tekenaar en uitgever werden wegens majesteitsschennis vervolgd, maar niet veroordeeld.

Terreuraanslag
Sinds 1968 woont Willem in Frankrijk en publiceerde hij onder andere in dagblad Libération, Hara-Kiri, Charlie Hebdo en HP/DeTijd. In 2015 ontkwam Holtrop aan de aanslag op de redactieleden van Charlie Hebdo, omdat hij naar eigen zeggen nooit redactievergaderingen bijwoonde. Een jaar later zei hij bij het uitkomen van een herdenkingsnummer hierover tegen RTL Nieuws: ‘Je realiseert nu wel dat het niet zo maar een leuk blaadje maken meer is, maar dodelijke ernst. Letterlijk. En dan word je misschien wat gemener in sommige tekeningen.’ De terreuraanslag maakte de tekenaar alleen maar vastberadener.

Willem is meerdere malen onderscheiden en kreeg onder andere de Stripschapprijs voor zijn gehele oeuvre en de Grand Prix de la ville d’Angoulême.

Nieuwe avonturen
Recent verscheen De nieuwe avonturen van de kunst bij uitgeverij Concerto Books. Het boek bevat een honderdtal kunstenaarsportretten in de vorm van een stripverhaal van een pagina waarin Willem kunstenaars en de kunstwereld op de hak neemt. De avonturen zijn historisch of verzonnen. Zo wordt een stomdronken Edward Hopper zonder pardon uit de diner gegooid die hij in het schilderij Nighthawks beroemd maakte en geeft Holtrop een originele weergave van hoe de Noorse expressionistische schilder Edvard Munch op De schreeuw is gekomen.

De nieuwe avonturen van de kunst

Dinsdag 3 maart is Willem te gast bij Nooit meer slapen om over zijn tekenwerk en carrière te praten.
Nooit meer slapen: NPO Radio 1, 0.00 – 1.00 uur

Geschreven voor en gepubliceerd in VPRO Gids #9 (2020).

Categories
Boeken Striprecensie Strips

Recensie: Het is maar om te lachen

In Het is maar om te lachen: Hoe cartoonisten de wereld veranderen, worden tien Vlaamse (en twee Franstalige) cartoonisten geïnterviewd over hun vak. Een boek vol boeiende gesprekken met professionals die de laatste tijd vaker dan ooit onder vuur lijken te liggen.

het-is-maar-om-te-lachen-omAan het woord komen Gal, Ian, Ilah, Kim, Lectrr, Wauter Mannaert, Marec, Pirana, Steve, Zaza en Nicolas Vadot & Cécile Bertrand. De meeste cartoonisten kende ik wel, doch niet allemaal. Ik lees nu eenmaal niet elke Belgische krant en was door de selectie blij verrast. Het is aangenaam kennismaken met mensen als Gal en Marec. De interviews zijn uitgevoerd door diverse journalisten en publicisten. Roel Daenen stelde de bundel samen.

De portretfoto’s zijn van Bart van der Moeren. Verwacht bij zijn foto’s geen stripmakers aan tekentafels, maar bijvoorbeeld een Lectrr met een groot legoschip in zijn handen en Wauter Mannaert met een enorme roestige zaag op de keel. Je kent Van der Moerens werk wellicht uit Stripgids dat samen met Uitgeverij Polis de bundel produceerde.

Je moet wel dapper in je schoenen staan om tegenwoordig nog cartoonist te durven zijn. De aanslagen op het satirische tijdschrift Charlie Hebdo in Parijs op 7 januari 2015 liggen nog vers in het geheugen en de overdreven reactie van moslimextremisten komen uiteraard uitvoerig aan bod in de bundel. ‘Niemand heeft het recht om niet beledigd te worden,’ zegt Zaza in het interview. Maar, choqueren mag niet het doel zijn van een cartoon. Het gaat Zaza erom dat de grap goed is: ‘Dat vond ik zo jammer bij de Deense cartoon van Kurt Westergaard. Miljoenen mensen zijn de straat op gegaan voor een cartoon die niet eens grappig was. Een tekening van de Profeet met een bom rond zijn hoofd is een aanklacht, geen grap. Als je delicate onderwerpen aansnijdt – zoals religie, gehandicapten of euthanasie – dan moet je ervoor zorgen dat je grap steengoed is. Je bent dat verplicht aan de gevoeligheid van het onderwerp.’

Wel geeft Zaza toe dat hij sinds de aanslag vorig jaar voorzichtiger is geworden: ‘Ik heb kinderen, dus helaas wel, ja.’ Een spijtige, maar begrijpelijke ontwikkeling.

Lectrr.
Lectrr.

Doodsbedreiging
Lectrr maakte naar aanleiding van die aanslag een cartoon waarin een extremist met een groot mes een potlood probeert te kortwieken, maar moet tot zijn spijt concluderen dat de punt daar alleen maar scherper van wordt. Een prachtige cartoon die de hele wereld over ging. Het leverde de cartoonist welgeteld één bedreiging van een moslimextremist op, via mail. ‘Ik teken zelf om bepaalde redeneren Mohammed niet. Maar ik heb Mohammed niet afgebeeld en toch een doodsbedreiging gekregen. Dus is die grens al opgeschoven: je mag niet meer met de jihadisten lachen. Als je daaraan toegeeft, schuift het op en mag je niet meer met vrouwen met een hoofddoek lachen. En voor je het weet, mag je enkel nog lachen met kale, blanke mannen. Een samenleving is, als je het als cartoonist bekijkt: met iedereen lachen. Ook met gehandicapten, vooral met gehandicapten, want dat is “inclusief” denken. Iedereen erbij,’ aldus Lectrr.

Doel
Het lijkt nu misschien alsof het hele boek om de lange tenen van islamieten draait, maar dat is gelukkig niet zo. Het is een onderwerp dat wel heel actueel is en daarom besproken wordt, maar ook komen de carrières van de cartoonisten uitgebreid aan bod, hoe zij omgaan met censuur en zelfcensuur en de functie en doel van hun werk. Dat doel is meestal de lezer een spiegel voorhouden of een ander licht op de zaak doen schijnen. Volgens Ilah behelst haar doel als cartoonist ook meer dan alleen mensen aan het lachen te maken: ‘Ik wil hen met mijn werk laten nadenken.’

Wauter Mannaert ziet het allemaal nog iets utopischer: ‘Het doel van wat je doet, moet toch verzoening zijn, hoe utopisch dat ook klinkt. Op de een of andere manier moeten we naar een maatschappij evolueren waarin we samenwerken.’

Het werk van de cartoonisten kan gezien worden als een pleidooi voor nuance en reflectie en interessant aan Het is maar om te lachen is dat je kunt zien hoe ieder dit pleidooi vormgeeft. Van alle cartoonisten zijn voorbeelden in het boek opgenomen. Al hadden het er wat mij betreft wel meer afbeeldingen bij gemogen.

Cartoon van Cécile Bertrand.
Cartoon van Cécile Bertrand.

Het fijne aan dit soort boeken is dat er ruimte is. Als een antwoord een hele pagina in beslag neemt, is dat geen probleem. Dat is vaak met interviews in kranten en tijdschriften, waar artikelen maar een X-aantal woorden lang kunnen zijn, wel anders. De bundel wordt ingeleid door Roel Daenen. Columnist Dave Sinardet sluit hem af met een nawoord over de kracht van (politieke) cartoons.

Kortom, Het is maar om te lachen geeft mooi inzicht in het werk en denkwereld van Belgische cartoonisten. Door de nadruk op de aanslagen op Charlie Hebdo, is het tevens een document dat de huidige stand van zaken weergeeft.

Roel Daenen e.a. Het is maar om te lachen: Hoe cartoonisten de wereld veranderen
Uitgeverij Polis, € 24,95

Categories
Strips

Gratis Stroke special over vrije meningsuiting is uit

De special van het stripblad Stroke over vrije meningsuiting naar aanleiding van de aanslag op het satirische tijdschrift Charlie Hebdo, is vandaag online gegaan.

Na de aanslag riep hoofdredacteur Peter Moerenhout stripmakers en anderen op om materiaal in te sturen voor deze gratis special van het stripblad. ‘We vroegen iedereen werk in te sturen rond vrijheid van meningsuiting of als reactie op de terreuraanslagen. Alles wat we toegezonden kregen werd geplaatst. Er werd niet geselecteerd op kwaliteit. Deze special is een reactie van tekenend Vlaanderen en Nederland. 128 cartoons en/of ruimtelijk werk, 128 ideeën, soms in tegenspraak met elkaar’ aldus Moerenhout.

De special zit vol met sterke cartoons, dus ik raad je deze uitgave van harte aan.

Het resultaat is hier gratis te downloaden (al wordt er wel een registratie in de webwinkel gevraagd).

Zelf vond ik dit beeld van Karl Meersman heel sterk. Of je je heilige fantasievriend nu Allah of God noemt, er komt toch wel gedonder en terreur van. Tenminste, dat lees ik in de illustratie, maar ik ben dan ook atheïst en mijn houding tegenover religie begint met de jaren militanter te worden, wat alles te maken heeft met het leed dat door veel gelovige extremisten tegenwoordig wordt veroorzaakt en in de afgelopen 2000 werd veroorzaakt. Jij ziet wellicht wat anders in het beeld en dat is ook weer het mooie aan sterke beelden. Die zijn vaak op verschillende wijzen te interpreteren.

stroke_voorbeeld

In samenwerking met Creative Factory in Turnhout organiseert Stroke ook een expo waar werken rond hetzelfde thema geëxposeerd zullen worden.
De tentoonstelling is te bezoeken in Galerie Creative Factory, Druivenstraat 18 in Turnhout, 3e verdieping met toegang via de parking van het Museum van de Speelkaart.Open tijdens de weekends 31 januari/1 februari en 7/8 februari 2015 van 13.30 tot 17.00 u.

En nu..?
Dit is waarschijnlijk mijn laatste blogpost over de aanslagen in Parijs. De afgelopen weken is er in de media en op sociale media heel veel aandacht voor geweest. Terecht, want de aanslag is een verschrikkelijk iets, en ik snap heel goed dat mensen de behoefte voelen zich te uiten en dat ze zich willen uitspreken tegen dergelijk geweld. Je moet er iets mee, je kunt niet zwijgen. Toch ervaar ik de aandacht de laatste dagen als een flnke overkill en ben ik vooral benieuwd naar hoe we verder moeten in de wereld. Ik heb angst voor volgende aanslagen want van geflipte Mohammedaanhangers met lange tenen zijn we voorlopig niet af. En van politici als Wilders die dergelijke gewelddaden als marketing gebruiken ook niet, vrees ik.

Ik vermoed dat de onrust en de woede naar een tijdje zullen afnemen, totdat er weer een aanslag wordt gepleegd. Ondertussen komen de verschillende groeperingen niet dichterbij elkaar, terwijl we toch samen verder moeten. Hoe gaan de gelovigen en niet-gelovigen met elkaar verder?

Categories
Strips Video

Exposities cartoons voor Charlie Hebdo in Stripmuseum en Persmuseum

Joep Bertrams.

Na de aanslagen op het satirische tijdschrift Charlie Hebdo zijn cartoonisten uit binnen- en buitenland aan het tekenen geslagen om hun solidariteit te betuigen met de slachtoffers en om een potlood te heffen tegen de beknotting van vrijheid van meningsuiting. Zowel in het Stripmuseum Groningen als het Persmuseum in Amsterdam is er nu een expositie waarin deze cartoons in worden vertoond.

In de gratis toegankelijke entree van Het Nederlands Stripmuseum hangen ruim 100 tekeningen en twee affiches onder het motto: Cartoons: Freedom of Expression.
Daarnaast is een hele wand gevuld met krantenpagina’s met de berichtgeving over de gebeurtenissen in Parijs. Naast het herdenken van de cartoonisten en het tonen van onze solidariteit gaat het expliciet om het protest tegen de beknotting van de vrijheid van meningsuiting.

In een item van RTV Noord ligt directeur Victor Boswijk de expositie toe:

In tegenstelling tot het Stripmuseum wordt in de expositie in het Persmuseum wel werk uit Charlie Hebdo getoond. Er hangen onder andere covers van het blad. Met de tentoonstelling wil het Persmuseum bezoekers laten zien wat het tijdschrift inhoudt en wat de impact van de terreurdaad is geweest. De expositie over Charlie Hebdo is een aanvulling op de lopende tentoonstelling over stripjournalistiek die werd samengesteld door Joost Pollmann.

Zie hier een item van de NOS over het Persmuseum.

Categories
Strips

Stripblad Stroke wil een special over vrije meningsuiting maken

Het digitale stripblad Stroke roept stripmakers op om materiaal in te sturen om een special over vrijheid van meningsuiting te maken naar aanleiding van de verschrikkelijke aanslag op de redactie van Charlie Hebdo eerder deze week. Uiteraard steun ik het project van Stroke van harte.

stroke_0De dood van de medewerkers en cartoonisten van Charlie Hebdo en de politieagenten die hen trachtten te helpen hebben ieder weldenkend mens geraakt. De menselijke tragedie overstijgt uiteraard alles, maar de symboliek erachter, de aanval op het vrije woord is ook belangrijk.

We willen met Stroke, samen met alle tekenaressen en tekenaars die dat willen reageren op wat er is gebeurd.

Er zullen nog tal van analyses, meningen en geroep en getier volgen in de nasleep van deze tragedie, al dan niet persoonlijk, economisch of politiek gemotiveerd. Er zal gepolariseerd en veralgemeend worden. Dat willen wij bewust niet. Wij willen onze boodschap simpel houden.

We zijn tegen geweld. We zijn voor vrije meningsuiting.

We willen zo snel mogelijk een speciaal nummer van Stroke uitgeven met daarin zoveel mogelijk tekeningen, strips, cartoons en dergelijke meer die het gevoel en de reacties van de stripwereld bundelen. (Het materiaal mag al elders gepubliceerd geweest zijn.)

Dat nummer zullen we gratis beschikbaar stellen als download op onze site. En daar zal het ook voor altijd gratis beschikbaar blijven.

We zullen het nummer opdragen aan alle slachtoffers van aanvallen op de vrijheid van meningsuiting.

Iedereen is welkom, iedereen die iets wil insturen wordt gepubliceerd. Omdat we echter niet van plan zijn om bij te dragen aan haat en polarisatie zullen we expliciet racistische of veralgemenende cartoons echter wel weigeren. We zijn er van overtuigd dat de mensen die zulke aanslagen plegen een kleine minderheid zijn en dat zij niet staan voor “Dé Islam” of voor alle mensen met een bepaalde huidskleur.

We zijn ervan overtuigd dat begrip, dialoog en menselijkheid nodig zijn om hierop te reageren. We geloven ook dat dit de beste manier is om te laten zien dat dit soort aanslagen geen nut hebben. We laten ons niet bang maken.

Als je iets wil insturen dan kan dat volgens volgende specificaties:

-Jpg

-Minimum 350 DPI

-RGB

We zullen materiaal verzamelen tot vrijdag 16 januari. Nadien gaat alles naar de lay-outer en daarna hopen we de special zo snel mogelijk uit te brengen.

Alle materiaal mag naar: Stroke@Stripgilde.be

Vriendelijke groeten,

Peter Moerenhout

PS: bent u geen stripmaker: geen erg. We willen onze oproep zo wijd mogelijk verspreiden en sturen deze mail naar iedereen. We zouden zeer dankbaar zijn moest u onze oproep verder verspreiden.

Categories
Mike's notities Strips

Je suis Charlie

Woensdag 7 januari werd er door drie moslim extremisten een aanslag gepleegd op de redactie van het satirische tijdschrift Charlie Hebdo in Parijs. Twaalf mensen kwamen om het leven, onder wie de cartoonisten Stéphane Charbonnier (Charb), Jean Cabut (Cabu), Georges Wolinski en Bernard Velhac (Tignous).

charlieDe Nederlandse cartoonist Bernard Holtrop (Willem) was gelukkig nog onderweg naar de redactievergadering toen de aanslag door drie laffe haattheïsten werd uitgevoerd.

De prenten en strips in Charlie Hebdo zijn vaak hard, cynisch en zeer kritisch tegenover autoriteiten en instituten. De linkse redactie richt de pijlen vaak op het kapitalisme, maar de laatste jaren heeft Charlie Hebdo ook vaak aanvallen ondernomen op de radicale islam. En daar is satire ook voor: om zaken die niet kloppen aan te pakken met een flinke dosis humor. Om mensen na te laten denken met een grap.

Ik vind het moeilijk om over de aanslag te schrijven. Het heeft mij net als iedereen erg aangegrepen. Ik ben erg verdrietig, maar ook woedend. Ik vind het moeilijk om niet aan een antireligieuze tirade te beginnen, want die aanhangers van bepaalde fictiefiguren hebben al genoeg rottigheid in de wereld veroorzaakt. Maar zal me inhouden.

Eerst vroeg ik me ook af: wat moet je er eigenlijk over zeggen? Moet je je Facebook-avatar aanpassen om steun te betuigen? Moet je je afschuw over een dergelijke daad uitspreken? Ja, zegt mijn hart, maar hoe zorg je ervoor dat het geen vorm van exhibitionisme wordt? Fuck it, dan maar exhibitionisme. We zijn in principe machteloos tegen terreur, maar juist daarom moeten we ons uitspreken.

Joep Bertrams.
Joep Bertrams.
Ruben L. Oppenheimer
Ruben L. Oppenheimer
Lectrr.
Lectrr.

 

Ik vind de steunbetuigingen van cartoonisten van over de hele wereld erg mooi. Je moet immers alles aan de kaak kunnen stellen. Hoewel niet iedereen het met de stijl van Charlie Hebdo eens is. Het is wellicht wat vroeg om dit soort commentaar te leveren, en ik ben het niet met Jacob Canfield eens, maar hij moet het wel kunnen zeggen. Dat is ook vrijheid van meningsuiting. Onze mening uiten we doorgaans door iets te zeggen, te schrijven of te tekenen. Niet door andere mensen waar we het niet mee eens zijn, om te leggen. Dat is het gedrag van religieuze barbaren en ik vrees dat we dat nog veel meer gaan zien de komende jaren, want terroristische acties werken. Ze genereren verschrikkelijk veel aandacht en boezemen angst in. Ieder bericht, iedere cartoon over de aanslag op Charlie Hebdo verspreidt de terroristische boodschap ‘niet fucken met Mohammed want anders maken we je koud’ net zo goed als dat we een statement maken tegen die boodschap. Het zij zo. Zwijgen is geen optie.