Vorige week was er wat ophef in de media over Filmfanfare, het nieuwe verstrippingsproject van Gert Jan Pos. De initiatiefnemers van dit project hadden verzaakt om de rechthebbende van de films op de hoogte te stellen dat deze verstript zouden worden. Maandag reageerde de BNS, de Beroepsvereniging Nederlandse Stripmakers, op de filmmakers die een verstripping van hun werk niet zien zitten.
Stripmakers schaden geen auteursrechten bij Filmfanfare
Binnen de BNS, Beroepsvereniging Nederlandse Stripmakers, hebben zich een honderdtal Nederlandse schrijvers en tekenaars van beeldverhalen aaneengesloten.
De Beroepsvereniging heeft met verbazing kennis genomen van de in haar ogen merkwaardige reactie van filmregisseurs naar aanleiding van het geplande boek Filmfanfare. In dit boek zullen in stripvorm een groot aantal Nederlandse films worden geëerd. Het boek is een samenwerkingsproject van het Filmfonds, uitgeverij de Bezige Bij, EYE en het Fonds BKVB.
Eerst en vooral: Het is onhandig van Eye en het Filmfonds dat ze geen contact met de filmmakers hebben opgenomen voordat de organisatie werd ingezet. Het zou beleefder zijn geweest om de filmmakers op de hoogte te stellen van het project.
Tegelijkertijd hebben wij de overtuiging dat het stripmakers vrij staat een op films, personen of boeken gebaseerde strip te maken, zolang deze bewerking zich maar verre houdt van plagiaat.We kunnen ons het standpunt van de regisseurs voorstellen indien het ging om een complete verstripping van hun film in de vorm van een boek per film, waarin scène voor scène het verhaal wordt naverteld. Dit is echter niet het geval bij Filmfanfare: Iedere film krijgt een stripbewerking van één pagina lang. Door deze lengte moet de stripmaker de inhoud dusdanig comprimeren en abstraheren, dat er een autonoom kunstwerk ontstaat, weliswaar gebaseerd op een film maar volledig autonoom.
Zolang andermans auteursrecht niet wordt geschaad zijn stripmakers vrij om over welk onderwerp dan ook een strip te maken.
Namens de BNS,
Hanco Kolk en Maaike Hartjes (duo-voorzitters)
Ik heb begrepen dat de BNS de kwestie heeft laten bekijken door een auteursrechtspecialist. Ik ben zelf niet helemaal 100% thuis in het auteursrecht, maar ik weet niet zeker of bovenstaande helemaal hout snijdt. Je gebruikt ook bij een verstripping van één pagina nog steeds andermans ideeën en personages. Mag je zomaar het personage van iemand anders gebruiken voor een eigen strip? In het geval van een parodie wel, maar dat gaan de verstrippingen in Filmfanfare niet worden.
Als je bijvoorbeeld als filmproducent een film wilt maken over beschermde personages als James Bond zul je toch echt de rechten eerst moeten regelen. Dat zal ook voor figuren uit Flodder gelden als je daar een strip over maakt. En hoe in hoeverre is het portretrecht eigenlijk van toepassing als stripmakers bijvoorbeeld acteurs herkenbaar afbeelden in hun strip?
Zo’n boek als Filmfanfare bevindt zich ongetwijfeld in een schemergebied van het auteursrecht en roept allerlei vragen op. Daarom juist hadden de initiatiefnemers van tevoren zaken moeten regelen, dan had de mediafanfare van vorige week vast voorkomen kunnen worden.
Wordt ongetwijfeld vervolgd.
15 reacties op “Stripmakers spreken zich uit over Filmfanfare”
Zolang je er zelf iets anders van maakt mag dat wel. Op de exacte uitvoering zit wel copyright, dus een Disney poppetje natekenen kan niet zomaar, maar voor een gewone film ligt dat uiteraard anders.
En de strips zijn een persoonlijke weergave van de film, ze proberen niet mee te liften op het commercieel succes van de films maar zijn een persoonlijke ode. En dat mag.
We hebben het inderdaad laten checken door een juridisch specialist op het gebied van auteursrecht die de stripmakers gelijk gaf in dit geval.
Ik wil me graag aansluiten bij de verklaringen van de BNS en Maaike. Geen enkele striptekenaar denkt hier aan een mogelijk commercieel succes. Het is een hommage aan de makers en acteurs, niets meer dan dat. Een manier om een breder publiek kennis te laten maken met Nederlands striptalent én tegelijkertijd met 50 legendarische Nederlandse films.
Ik vermoed dat vooral de onhandige manier van handelen van de organiserende instanties hebben gezorgd voor grote irritatie bij een aantal filmmakers. Misschien kunnen de tekenaars zelf daar nog een verzoenende rol spelen?
Ik denk dat het vooral de initiatiefnemers zijn die het contact met de filmmakers moeten aangaan, Erik. Dan kunnen de stripmakers zich met hun eigen vak bezighouden en blijft de communicatie eenduidig. Ik heb begrepen van Gert Jan dat er contact wordt opgenomen met de filmmakers.
Mosterd na de maaltijd. De stripmakers hadden natuurlijk gezamenlijk met de betrokken filmmakers moeten optrekken en dus ook samen aan de DWDD tafel het boek presenteren, in plaats van rollebollend over straat te gaan. Gemist kansje dit. Heel jammer!
Eens, het is jammer dat het zo gegaan is. Maar ik vind nog steeds dat de stripmakers niet hadden kunnen weten dat de initiatiefnemers het zaakje niet goed geregeld hadden. Je gaat er immers vanuit dat je opdrachtgever dat soort dingen regelt.
Volgens mij is er al contact opgenomen en blijven Dick Maas en Alex van Warmerdam bij hun standpunt. Ik denk wel dat de stripmakers precies kunnen laten zien (aan de hand van hun schetsen) en uitleggen wat hun plan is. De suggestie van Hans is trouwens ook een goede, al denk ik dat veel tekenaars inmiddels al bijna klaar zijn…
Ja, jammer dat er geen tekenaar gevraagd is voor dat DWDD item, of de BNS. Of anders gewoon een jurist. Nu heb je Nelly Frijda die haar advocaat wil raadplegen… Maar die advocaat had haar dan mooi kunnen vertellen dat haar rechten niet worden geschaad.
Zo’n Jakhalzen-item is toch erg van dik hout zaagt men planken… Een genuanceerd beeld schetsen doen ze niet, daar zit dan weer geen item in. Je hoort in dat item bijvoorbeeld geen van de filmmakers die waarschijnlijk geen probleem hebben met een dergelijke verstripping.
Handig of niet (lijkt me duidelijk welke van de 2 in dit geval maar water onde de brug enzo)
“there is no such thing as bad publicity” er zullen geheid menschen zijn geweest die dachten bij het zien van dat item; “oh leuk zo’n boek wil ik wel” ff goed op doorliften bij de release van het boek en tadaa extra verkopen.
Ja hoor, dat denk ik ook.
Hoe zat dat dan toen met die verstrippng van een aantal Nederlanse songteksten “Strips in Stereo”? Daarvoor zijn ook door anderen bedachte personages en verhaallijnen “geleend”. (UItgegeven door de Harmonie in 2006, bedacht door Jea-Marc van Tol en Gerrit de Jager.)
Zij kozen toen wel voor Nederlandse liedjes, omdat die rechten eenvoudiger te regelen waren dan buitenlandse. Maar hadden die auteursrechten niet vooral te maken met de cd die bij het boek werd geleverd?
Bij deze verstripping zouden niet alle films op een dvd worden bijgeleverd? Misschien zouden de filmmmakers het dan wel interessant vinden? Maar dan wordt het ook een erg kostbaar product om aan te schaffen. En misschien zouden de filmmakers in die situatie bijna de tekenaars financieel mogen honoreren, voor promotioneel beeldmateriaal bij hun films.
Het lijkt me een heel mooi interessant project dat een waanzinnig boek kan opleveren. Ik wil het graag zien en hebben!!! Misschien moeten jullie die “Strips in Stereo” eens laten zien aan de filmmakers?!!
Vriendelijke groet.
Ik denk dat het inderdaad te duur wordt als je er ook nog dvd’s bij gaat doen. Ik denk dat de rechten bij Strips in Stereo indertijd wel gewoon geregeld zijn. De artiesten van de liedjes hebben nog opgetreden in Paradiso bij de boekpresentatie.
Ook een “leuk idee” kan slecht uitgevoerd worden.
Bij het volgen van deze zaak, merkte ik een groot verschil in de houding van striporganisaties, en de houding van de striptekenaars zelf.
Wat het wettelijke verhaal betreft:
Het verhaal, plot en idee van een film valt niet onder auteursrecht. Alleen hun uitvoering, zoals de dialogen en afbeeldingen. De fictieve personages vallen in dit geval eerder onder handelsmerk / plagiaat en portretrecht, en die zijn wat makkelijker om aan te voldoen. Maar toch ook een goede vraag.
Volgens artikel 13 van de auteursrechtenwet is ongeoorloofde “verveelvoudiging” het volgende:
“de vertaling, de muziekschikking, de verfilming of tooneelbewerking, en in het algemeen iedere gehele of gedeeltelijke bewerking of nabootsing in gewijzigde vorm, die niet als een nieuw, oorspronkelijk werk moet worden aangemerkt.”
Een film samenvatten in één pagina is duidelijk en opzettelijk nabootsing in gewijzigde vorm, de vraag is alleen of de uitvoering daarmee origineel en anders genoeg is om op zichzelf te staan. Al kan alleen een rechter die vraag uiteindelijk beantwoorden, ik vermoed van wel; er zou erg creatief omgegaan worden met het bronmateriaal, en het gebruikt er bijzonder weinig van.
Maar gaat het hier om de wetgeving? Nee.
Het gaat er om dat je geen vrienden maakt als je een bepaalde filmverstripping doorzet tegen de wil in van een filmmaker. Het toont geen respect. En als ik naar de striptekenaars zelf luister, willen zij juist wel dat respect tonen: Zij zijn zelf ook auteurs en hebben bewondering voor de filmauteurs.
Maar ook de berichtgeving van de conclusie van de BNS mist respect: Ik vat het samen als “Volgens ons mag het”. Hier wordt een twééde keer de indruk gegeven dat de mening van de filmmakers er niet toe doet, dat zij er niks over te zeggen hebben. En was dat niet juist hetgene waar de filmmakers verbaasd en ontzet over waren? Zouden de striptekenaars, die de organisaties vertegenwoordigen, hun filmhelden met het wetboek om de oren willen slaan? Ik denk het niet.
Ons land is te klein om zo’n houding aan te nemen. Als ik iemand perongeluk op zijn tenen trap zeg ik ook “Sorry”, ik blijf er niet op staan. Organisaties; denk goed na of deze aanpak wel de beste interesses vertegenwoordigt van je tekenaars, want zo’n “leuk idee” is het op deze manier niet meer.
Bedankt voor je juridische toevoegingen, Patrick. Ben het verder met je eens dat los van de juridische kant van de zaak, het allemaal niet heel vriendelijk naar de filmmakers is verlopen.
Het lijkt me dat BNS gewoon gelijk heeft. Het enige waar je last van kunt krijgen is het gebruik van gedeponeerde merknamen. Denk aan de duizenden rechtszaken die er over het stripfiguur Kuifje zijn gevoerd…