Het is even overdonderend als je de expositiezaal in Eye binnenstapt en More Sweetly Play the Dance speelt al. Het nieuwe kunstwerk van de Zuid-Afrikaanse kunstenaar William Kentridge (Johannesburg, 1955) is een 45 meter lang fries van bewegende beelden.
We zien een eeuwig durende processie van tientallen mensen die allerlei spullen en objecten met zich meedragen: mensen met manden op hun hoofd, restanten huiswaar in hun armen of beelden van heiligen of politieke helden op lange houten stokken. Mensen dansen, staan op praalwagens en ook geraamtes dansen en lopen mee.
Kentridge toont de personages als silhouetten, schaduwfiguren, die soms details en kleurschakeringen laten zien.
De processie trekt langzaam aan je voorbij terwijl je als bezoeker voor de aaneengeschakelde doeken staat of in tegengestelde richting loopt. De acht schermen vormen een grote leporello. Hier een korte impressie:
In de video die ik maakte van de expositie zie je dat de toeschouwers zelf ook silhouetten zijn geworden net als de personages op het scherm.
Protest of dodendans?
Wat Kentridge met dit werk wil uitdragen, laat zich niet meteen raden. Daar moet je echt even voor gaan zitten. De processie kan de levenswandel zijn, een verbeelding van mensen op de vlucht van honger, geweld of ziekte, maar ook een protestmars tegen politieke regimes of tegen corruptie. In dat opzicht hoop ik dat de film ons allemaal zal inspireren eens op te treden tegen het huidige kabinet en de bonuscultuur en dat we net als de personages in Kentridge film de straat op gaan om een mars voor gerechtigheid te houden.
Overigens heeft de processie ook wel iets van een dodenmars. De Zuid-Afrikaanse danseres Dada Masilo is onderdeel van de groep mensen en danst in de film om de dood op afstand te houden. In Kunstuur zei Kentridge hierover: ‘Ik weet niet wat het is: een triomf der doden, een dodendans of een wederopstanding.’ Kentridge is iemand die intuïtief te werk gaat en niet graag precies vertelt waar zijn werk om gaat. Waarschijnlijk om de toeschouwer de kans te geven zijn eigen interpretatie een kans te geven. Kortom, ga het zien en bepaal zelf wat het is. ‘Wat mij boeit is een politieke kunst, dat wil zeggen een kunst die meerduidig en tegenstrijdig is, een kunst van onafgemaakte gebaren en een onzekere afloop,’ heeft Kentridge eens gezegd.
Houtskool
Kentridge is bekend geworden met ruimtevullende installaties en zijn bijzondere animatiefilms gemaakt met houtskooltekeningen. Erg mooi daaraan vind ik dat je daarin een afdruk ziet van het verleden: als in een film van Kentridge een vogel door de lucht vliegt, zien we achter de vogel een spoor van waar hij eerder was. Kentridge wist weliswaar de eerder getekende vogel uit, maar door de aard van het materiaal is het niet mogelijk die vorige versies helemaal te verbloemen. Een mooie visualisatie van een centraal thema uit Kentridges werk, namelijk dat vormen en daarmee ook betekenissen, voortdurend aan verandering onderhevig zijn. Dit zien we ook terug in zijn kinetische objecten, collages en tekeningen.
Het beladen verleden van Zuid-Afrika is ook een terugkerend thema in Kentridges werk, evenals de onvolkomenheid van de menselijke soort en ons onvermogen om tot een mate van politiek-maatschappelijke verlichting te komen.
Overigens maakt de kunstenaar ook theaterstukken en regisseert hij nu Ablan Bergs opera Lulu voor De Nationale Opera.
Behalve More Sweetly Play the Dance zijn I Am Not Me, the Horse Is Not Mine uit 2008 en Other Faces (2011) te zien, het tiende en meest recente werk uit de reeks Drawings for Projection (1989-2011). Voor het eerst is dergelijke omvangrijke tentoonstelling met meerdere installaties van Kentridge in Nederland te zien. More Sweetly Play the Dance maakte de kunstenaar speciaal voor Eye Filmmuseum en de ‘lichtsicht – Projection Biennale’ in Bad Rothenfelde in Duitsland.
In deze aflevering van Kunstuur leren we meer over het werk van Kentridge:
Ook heeft Eye zelf een achter-de-schermen-item gedraaid:
William Kentridge: If We Ever Get To Heaven is te zien tot en met 30 augustus in Eye Amsterdam. Er is ook een interessant boek verschenen over het wordingsproces van More Sweetly Play the Dance, inclusief een leporello van twee meter die een indruk geeft van de installatie.