Categorieën
Film

HAFF 2016: Ticking Away

In Ticking Away slijt een eenzame horlogemaker zijn dagen in zijn werkplaats. Op een dag krijgt hij bezoek van een zonderlinge man die hem vraagt een magisch horloge te repareren. Animator en illustrator Michael Sewnarain licht zijn korte film toe.

Ticking Away.
Ticking Away.

Je vader was horlogemaker. Was hij de aanleiding voor je verhaal?
‘Nee, het is geen autobiografisch verhaal. Door mijn vader kende ik natuurlijk wel het onderwerp en de situatie, dus het is wel een inspiratie geweest. Ik heb zelf ook een tijdje geklooid met het maken van klokken, toen mijn vader mij dat probeerde bij te brengen. Het heeft echter niet mogen beklijven. Het idee van klokken maken, de ambacht en precisie die daarbij komt kijken, vond ik een mooi gegeven. Ook omdat het rijmt met het maken van animatiefilms, wat immers ook precisiewerk is. Daarom komt dit motief ook vaak in animatiefilms terug, vermoed ik.’

Wat is de hoofdpersoon voor een man?
‘Een eenzame man die in zijn eigen wereld en eigen tijd leeft. Het liefste is hij binnen bij zijn klokken. Een echte kluizenaar. Hoe dat komt probeer ik in de film duidelijk te maken.’

Je hebt van het hoofd van dit personage een kleimodel gemaakt. Kun je uitleggen waarom? En doe je dat wel vaker?
‘Als je animeert is het altijd zoeken en worstelen met hoe je het personage laat acteren en hoe je dat tekent. Zo’n kleimodel is daar een enorm hulpstuk bij want het is een goede referentie wanneer ik zijn hoofd in een lastige hoek of vreemd perspectief moet tekenen. Plus, wanneer je zo’n model maakt, ben je heel bewust met de constructie bezig, waardoor de vorm goed in je hoofd zit. Bij opdrachtwerk heb je hier doorgaans geen tijd voor.’

ticking away klok

De film is deels via crowdfunding gefinancierd. Is dat een voordeel of vooral extra veel werk?
‘Het was ontzettend veel zenuwslopend werk, maar het heeft ook een groot voordeel. Ik heb namelijk heel lang alleen aan deze film gewerkt. Pas in de laatste fase zijn er mensen bijgekomen voor de inkleuring, de muziek en het geluid. Als je gaat crowdfunden is het ontzettend leuk om te merken dat er een publiek voor je film is. Dat mensen geïnteresseerd zijn in wat je doet en dit willen ondersteunen.’

Ticking Away gaat in wereldpremière op het HAFF en is te zien op de openingsavond. De film is geselecteerd voor de internationale competitie shorts en voor de competitie Nederlandse animatie. www.tickingaway.nl

Dit artikel is geschreven voor en gepubliceerd in de speciale bijlage in de VPRO Gids van het Holland Animation Film Festival dat dit jaar plaatsvindt van 16 tot en met 20 maart.

Categorieën
Film

HAFF 2016: Extraordinary Tales

Regisseur Raúl Garcia animeerde vijf korte, macabere verhalen van Edgar Allan Poe en gaf iedere vertelling een geheel eigen visuele stijl. Extraordinary Tales beleeft zijn Nederlandse première op het HAFF.

Extraordinary Tales
Extraordinary Tales: The Fall of the House of Usher

De fantastische en macabere verhalen van de Amerikaanse schrijver, dichter en criticus Edgar Allan Poe (1809-1849) blijven ook nu nog filmmakers fascineren en inspireren. Toen Poe onder mysterieuze omstandigheden stierf op veertigjarige leeftijd liet hij een oeuvre gedichten en verhalen na die zijn doordrenkt met verlies, rouw en de dood. Ook wordt Poe beschouwd als de vader van het moderne detectiveverhaal. Poe’s vertellingen zijn zowel grimmig als absurd, soms satirisch: de gebeurtenissen in ‘The Facts in the Case of M. Valdemar’, waarin een stervende onder hypnose wordt gebracht, beschreef Poe als een feitelijk medisch verslag zonder vermelding dat dit fictie was. Volgens de legende namen lezers de woorden voor waar aan.

Voor de Spaanse animator en regisseur Raúl Garcia was de ontdekking van Poe’s verhalen een deur naar het genre van gothic-horrorverhalen van schrijvers als Mary Shelly, Lord Byron en het werk van Arthur Conan Doyle. ‘Edgar Allan Poe was een van de eerste volwassen auteurs die ik als kind las, en de overgang naar zijn duistere sfeer maakte een grote indruk op me. Ik was een fervent lezer, en toen ik eenmaal dit rijk betrad, kon ik niet stoppen met het lezen van horrorcomics of met het kijken van fantasy- en sciencefiction films,’ vertelde de regisseur aan de site Cartoon Brew.

Garcia werkte jarenlang als animator voor onder andere Disney. Zijn werk is te zien in films als Aladdin, Pocahontas en Who Framed Roger Rabbit. Extraordinary Tales is zijn regiedebuut. Nu zijn de verhalen van Poe vaker verfilmd, maar die producties zijn niet altijd even trouw aan de bron. Daarom wilde Garcia zo dicht mogelijk bij Poe blijven. Sommige teksten komen woord voor woord terug in de film.

extraordinary tales 02

Stemmen uit het graf
De vijf verhalen worden verteld door een indrukwekkende sterrencast bestaande uit Christopher Lee (een van zijn laatste rollen), de Mexicaanse filmregisseur Guillermo del Toro, de Britse horror- en fantasy acteur Julian Sands en Bela Lugosi. Koning van de B-film Roger Corman, die in de jaren zestig Poe-verfilmingen regisseerde, sprak voor ‘The Masque of the Red Death’ de rol in van Prins Prospero. Corman heeft maar liefst één zin dialoog.

Alle mannen zijn op de een of andere manier verbonden aan horrorcinema: Lee en Lugosi zullen voor eeuwig verbonden zijn aan de rol van Dracula. Om de opnamesessie van ‘The Fall of the House of Usher’ voor de toen 89-jarige Lee zo makkelijk mogelijk te maken, werd zijn keuken omgebouwd tot geluidsstudio. Twee dagen lang acteerde hij in kamerjas en pantoffels achter de microfoon. Lugosi, overleden in 1956, is letterlijk een stem uit het graf. Garcia vond op eBay een cassette met daarop een oude opname van Lugosi die het verhaal ‘The Tell-Tale Heart’ voorleest. Na het oppoetsen van de opname en nadat de zoon van de acteur toestemming gaf, kon Garcia de soundtrack gebruiken als basis voor zijn animatie.

Het hele filmproject begon met het maken van ‘The Tell-Tale Heart’ waarin een verzorger een oude man vermoordt. Dit zou de perfect uitgevoerde misdaad zijn geweest, ware het niet dat de moordenaar zodanig geplaagd wordt door zijn geweten en de hartslag van zijn slachtoffer, dat hij uiteindelijk schuld bekent. Het segment is gemaakt in de tekenstijl van de Argentijnse stripmaker Alberto Breccia en bestaat uit scherp contrasterende zwart-wit tekeningen. Toen deze korte film op festivals overladen werd met prijzen besloten Garcia en producent Stéphan Roelants een hele film met verhalen te maken die ieder een eigen stijl hebben. Zo liet Garcia zich voor ‘The Facts in the Case of M. Valdemar’ inspireren door de tekenstijl en druktechnieken uit jaren vijftig zoals we die kennen uit de horrorstrips van uitgeverij EC Comics. Een van de personages lijkt op Vincent Price, de acteur die in menig Poe-verfilming en andere horrorfilms optrad. De stijl van ‘The Masque of the Red Death’ is geïnspireerd op het werk van Egon Schiele en Pieter Bruegel, terwijl ‘The Pit and the Pendulum’ als hommage aan het werk van Francisco Goya en Giovanni Battista Piranesi gezien kan worden, en eveneens verwijst naar het werk van fotopionier Joseph Nicéphore Niépce.

extraordinary tales 03
Extraordinary Tales: De raaf en de Dood op het kerkhof

Raamvertelling
De segmenten zijn verbonden door een raamvertelling waarin de Dood op het kerkhof een plagerige conversatie voert met Poe die door een zwarte raaf vertolkt wordt. (Een verwijzing naar het gedicht ‘The Raven’ waar Poe beroemd mee werd.) Terwijl Poe op aarde wil blijven om nieuwe verhalen te kunnen creëren, wil de Dood zijn ziel. Ze vertellen elkaar verhalen van Poe om hun argumenten te illustreren.

Over het waarom Poe nog steeds inspireert zei Garcia in een interview: ‘Ik denk dat de hedendaagse aantrekkingskracht deels zijn romantische aura is. Zijn wilde, getormenteerde ziel past goed bij de huidige tijdsgeest. Poe is niet dood. Vandaag de dag is hij meer levend dan ooit.’

Dit artikel is geschreven voor en gepubliceerd in de speciale bijlage in de VPRO Gids #11 (2016) van het Holland Animation Film Festival dat dit jaar plaatsvindt van 16 tot en met 20 maart.

Categorieën
Film

HAFF 2015: Rosto’s Splintertime in première op het HAFF

Filmmaker en kunstenaar Rosto praat bij voorkeur niet over de betekenis van zijn werk, want hij wil de film niet voorkauwen. Liever houdt hij met zijn projecten de toeschouwer een spiegel voor die de vertelling zelf mag interpreteren.

Overrompelend, nachtmerrieachtig en hallucinerend, zijn enkele sleutelwoorden die ook zijn nieuwe korte film Splintertime typeren. Het derde deel van Rosto’s tetralogie over Thee Wreckers, een band waar Rosto vroeger mee optrad en die in zijn films een eigen leven is gaan leiden, beleeft op het HAFF zijn Nederlandse première. Het surrealistische Splintertime gaat verder waar Lonely Bones ophield, maar is ook zonder voorkennis te bekijken. De vier bandleden worden meegenomen door een ambulance en laten een wereld achter die tot complete leegte gereduceerd is. Een muzikale film over dood en wedergeboorte, waarin de fictieve bandleden eindelijk hun banden met hun bestaande evenknieën verbreken. Vanaf nu kan het alle kanten op.

Tenminste, dat is de interpretatie van ondergetekende. Onderga Splintertime vooral zelf.

Splintertime
Splintertime

Het Holland Animation Film Festival is van 18 t/m 22 maart 2015.

Geschreven voor de HAFF-bijlage van de VPRO Gids.

Categorieën
Film

HAFF 2015: Shaun the Sheep Movie

Aardmans Shaun the Sheep dook voor het eerst op in de Wallace &Gromit-film A Close Shave en kreeg later een eigen succesvolle televisieserie. Nu is er een feature rondom het sympathieke schaap. Een telefonisch onderonsje met Richard Starzak die samen met Mark Burton de film schreef en regisseerde.

Hoe moeilijk is het om een film zonder dialoog te maken?
‘Net als de televisieserie wilden we een verhaal met zo min mogelijk verbale communicatie vertellen. Dat was erg moeilijk, maar ook ontzettend leuk. We hebben twee jaar aan het script gewerkt, zelfs nog tijdens het filmen. The Artist was een belangrijke invloed en ook Pixars WALL-E. Daar zit een half uur zonder dialoog in, wat ik het beste deel vind. Zonder dialoog zijn scènes waar emoties in overgebracht moeten worden het moeilijkste te animeren. De scène waarin Shaun en de rest van kudde somber zijn omdat de boer ze niet meer herkent en dus wegstuurt, was daarom erg lastig. We hebben in sommige shots verschillende reacties van Shaun uitgeprobeerd om te zien welke het beste werkte.’

Welke sequentie was het leukste om te maken?
‘De scène in het restaurant is mijn favoriet. De dieren, verkleed als mensen, proberen de andere gasten in het restaurant na te doen om niet door de mand te vallen. Erg leuk om te regisseren omdat er zo veel fysieke comedy in zit.’

Shaun-The-SheepAls de kudde door de stad op zoek is naar hun baasje de boer, moest ik aan de Muppet-films van Jim Henson denken.
‘Ik ben een groot fan van de Muppets. In deze film wilden we de persoonlijkheden van de dieren in de kudde en de onderlinge relaties meer uitdiepen. Ik denk dat die aanpak inderdaad wel lijkt op de Muppets, al is de film niet bedoeld als hommage.’

Shaun schijnt nogal populair te zijn in het Midden-Oosten. Er worden daar zelfs live-shows opgevoerd. Kun je dat verklaren?
‘Ik denk dat het een combinatie van factoren is. De beste animatiefiguren zijn te herkennen aan hun silhouet en Shaun heeft ook zo’n herkenbaar ontwerp. Ook de visuele humor, vergelijkbaar met slapstick uit de stille film, doet het over de hele wereld goed. Het ontbreken van dialoog is ook belangrijk voor de aantrekkingskracht. We hebben veel studie gedaan naar de bewegingen en expressies van de personages. Bij Shaun moet je veel met zijn ogen doen, want hij heeft geen wenkbrauwen. Hoe onze ogen reageren op bepaalde processen in het brein is universeel over de hele wereld. Als je bijvoorbeeld naar beneden kijkt probeer je je een telefoonnummer of iets abstracts te herinneren.’

Zijn er nog plannen voor nieuwe films met Wallace & Gromit?
‘We willen er zeker nog meer maken, maar Nick Park werkt op dit moment aan een film waar ze niet in voorkomen. Het kan dus nog even duren.’

Op het Haff kun je op 21 maart kennismaken met Richard Starzak en Mark Burton. Dan geven ze namelijk een masterclass voor publiek. Ook is een programma korte films van de Aardman studio te zien en Shaun the Sheep The Movie. Vanaf 25 maart draait Shaun in de bioscoop.

Het Holland Animation Film Festival is van 18 t/m 22 maart 2015.

Geschreven voor en gepubliceerd in de HAFF-bijlage van de VPRO Gids.

Categorieën
Film Strips

HAFF 2015: Het HAFF stript!

‘Ik denk dat strips geschikter zijn om over de interne roerselen van een personage en het mondaine leven te vertellen dan overdreven fantasieverhalen,’ vindt de Canadese stripmaker en illustrator Seth (Gregory Gallant).

palookaville_4_coverMet dit statement begint de documentaire Seth’s Dominion van Luc Chamberland die op het HAFF te zien is. Seth’s Dominion schetst een beeld van het leven en werk van de stripmaker. In korte animaties komen zijn beeldverhalen tot leven. Seth verwierf bekendheid met de strip Palookaville, waarin eenzame personages dikwijls in het verleden zingeving hopen te vinden. Seth weet in (autobiografische) verhalen het alledaagse op een tragikomische manier te vatten en een weemoedige, poëtische glans te geven.

Seth zult u niet aantreffen op de zevende editie van de Kunststripbeurs die zaterdag 21 maart in Nicolaïkerk plaatsvindt. Wel stripmakers, illustrators en ander grafisch talent uit Nederland en België die hun werk presenteren en verkopen. Een mooie gelegenheid om kennis te maken met tekentalent en om originelen, prints en small-press uitgaven te bekijken, te besnuffelen en aan te schaffen. Nieuwe albums worden ten doop gehouden, zoals Mijn begrafenis van Maarten de Saeger. Albo Helm, organisator van de kunststripbeurs. ‘Ik ben erg blij met de aanwezigheid van Arne Zuidhoek, ooit mede-oprichter van het Stripschap en auteur van De verzinsels van Vader Wapper (1974)Dit is zo’n beetje de eerste Nederlandse graphic novel. Hij komt binnenkort met een vervolg.‘  Griffioen Grafiek exposeert tijdens de beurs affiches gemaakt door Nederlandse stripmakers tijdens het internationale stripfestival Angoulème 2014. Ook zal de StripGrafiekPrijs weer worden uitgereikt. Tijdens het HAFF wordt ook In koffiehuis Koffie Leute in DRUK aan de Westerkade stripwerk geëxposeerd, namelijk van Wasco, de eigenzinnigste stripmaker van Nederland.

Het Holland Animation Film Festival is van 18 t/m 22 maart 2015.

Geschreven voor en gepubliceerd in de HAFF-bijlage van de VPRO Gids.

 

Categorieën
Film

HAFF 2015: Stand van zaken in animatieland

Het HAFF bestaat 30 jaar. Reden om tijdens de 18e editie van het festival terug te blikken en vooral naar de huidige stand van zaken in de Nederlandse animatiewereld te kijken. Festivaldirecteur Gerben Schermer: ‘Ik mis de humor een beetje.’

HAFF 2015Op de 18e editie van het jaarlijkse Holland Animation Film Festival (HAFF) in hartje Utrecht worden ruim 400 films vertoond, er zijn talkshows, lezingen, diverse competities, presentaties en installaties op het snijvlak van kunst en animatie. Hoofdthema is sport en beweging vanwege de start van de Tour de France in Utrecht. Er wordt teruggeblikt maar vooral vooruitgekeken.
Festivaldirecteur Gerben Schermer: ‘Vanwege het 30-jarig jubileum hebben we speciale aandacht voor de makers van toen en nu. Paul Driessen heeft er in belangrijke mate aan bijgedragen dat Nederland vanaf de jaren 1970 internationaal een plaats heeft verworven op het gebied van de autonome animatiefilm. Driessens nieuwste film Cat Meets Dog gaat bij ons in première. Ook tonen we een overzicht van zijn oeuvre.’

‘Als je kijkt naar wat er dertig jaar geleden werd gemaakt en nu, dan mis ik de humor een beetje bij de huidige animaties. Humor zie je wel terug in de publieksfilm en in animatieseries op televisie zoals The Simpsons en South Park, maar er worden relatief weinig humoristische shorts gemaakt. Dat kan zijn omdat de makers noodgedwongen een nieuwe markt proberen te vinden, maar het komt ook omdat animators zichzelf steeds serieuzer zijn gaan nemen. Men wil laten zien dat animatie niet alleen entertainment is, maar ook een middel om maatschappelijk commentaar over te brengen op een literaire of kunstzinnige wijze.’

Festivaldirecteur Gerben Schermer Foto: Maartje Geels © telegraaf.nl.
Festivaldirecteur Gerben Schermer Foto: Maartje Geels © telegraaf.nl.

Grote ambitie
‘Op dit moment zijn er in Nederland interessante ontwikkelingen op het gebied van animatiefilm. We hebben de ambitie om lange animatiefilms te maken en sinds 2012 zijn er al vijf features gemaakt, waarvan Trippel Trappel: Dierensinterklaas de recentste is. Wat die producties de sector zouden moeten brengen, en dat gaat volgens mij ook gebeuren, is dat je een klimaat creëert waarin filmmakers van de ene productie naar de andere kunnen hoppen en dat ze zo hun geld kunnen verdienen. De vaardigheden die ze hierdoor ontwikkelen kunnen ze weer gebruiken bij het maken van korte films. Overigens is kleinschaligheid nog wel een kenmerk van de Nederlandse animatie-industrie, ik denk niet dat je hier een lange film volledig met Nederlands geld kunt financieren. Het zijn coproducties met andere landen.’

Eigen stijl
‘Andere belangrijke ontwikkelingen komen van de jonge generatie makers die een ander soort films op een nieuwe manier willen maken. Samen met festival Anima in Brussel hebben we een filmprogramma samengesteld waarin het beste te zien is van Belgische vakopleidingen, de AKV St. Joost in Breda, Willem de Kooning in Rotterdam, Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en de Gerrit Rietveld Academie Amsterdam. Dat werk is zeer uiteenlopend, maar wat mij bijvoorbeeld opvalt is dat computertechnologie niet langer de stijl van de film bepaalt. Neem Little Freak van Edwin Schaap. Die film is weliswaar met de computer gemaakt, maar het is niet een typische computerfilm. In 3,5 minuut wordt een goed en dramatisch verhaal verteld. Het verhaal heeft een open eind en daar hou ik van. Wile E. van Christopher Holloran vind ik een mooie, verrassende film met fantastische humor, over een meisje in New York dat een langeafstandsrelatie heeft met een jongen in Amsterdam. Ze bellen met elkaar, maar eigenlijk zeggen ze niets. Als die jongen heel terloops vertelt dat hij een moord heeft gepleegd, reageert dat meisje er nauwelijks op. Holloran heeft goed gekeken hoe hij het verhaal het beste in beeld kan brengen en dat doet hij op een verrassende manier door geanimeerde krabbels te vermengen met live-action opnames.’

Frame van Little Freak.
Frame van Little Freak.

Autonoom
‘Bij de HKU zie je dat de nadruk is komen te liggen op autonome films en minder op de opdrachtfilm. Dat is bij St. Joost al langer het geval: studenten worden begeleid om hun eigen ideeën in beeld te brengen en een persoonlijke stijl te ontwikkelen. Korte films van St. Joost vallen vaak in de prijzen. De opleiding is misschien wel de laatste kans om persoonlijke films te maken, want daarna moet er brood op de plank komen. Dan gaan de animators wellicht voor een studio werken en hebben ze geen tijd meer voor eigen werk.
‘Waar nieuw talent na de opleiding terechtkomt, is moeilijk te zeggen. Daarom is het belangrijk dat er echt een animatie-industrie in Nederland komt, zodat mensen gestimuleerd worden om in het medium door te gaan. Je raakt nu veel talent kwijt omdat ze andere dingen gaan doen. Gelukkig beginnen veel studenten zelf bedrijfjes. Hier in Utrecht zijn er een paar zoals studio Job, Joris & Marieke. Hun film A Single Life is genomineerd voor een Oscar. Ter gelegenheid van de start van de Tour maakten ze Bon Voyage.’

Experiment
‘Wat ik erg interessant vind is dat we animatie steeds meer in verschillende verschijningsvormen zien. Animators experimenteren en zoeken naar een nieuw publiek. We zien veel animatie in kunstinstallaties waarin makers experimenteren met nieuwe manieren van vertellen. Daarom besteden we sinds onze vorige editie vrij veel aandacht aan installaties. Die vertonen we op verschillende locaties in de stad en dat maakt ze goed zichtbaar. We hebben de wereldpremière van Februar van Maarten Isaäk de Heer, een panoramische koepelinstallatie waarin de relatie tussen mens en natuur aan de tand gevoeld wordt in een kil, winters landschap. De Heer gebruikt 360° beeld om een verhaal te vertellen. Als toeschouwer ben je dus omringd door het verhaal.’

Het Holland Animation Film Festival is van 18 t/m 22 maart 2015.

Geschreven voor en gepubliceerd in de HAFF-bijlage van de VPRO Gids.

Categorieën
Daily Webhead Media Strips Video

Vlog: VPRO Gids met Derf Backderf & HAFF-bijlage

De nieuwe VPRO Gids is uit en daarin staat mijn interview met Derf Backderf en een toffe special over het Holland Animation Film Festival waar ik ook een paar artikelen voor mocht schrijven. Er staan ook mooie stukken in van Elja Looijestein, Oliver Kerkdijk, Jan Pieter Ekker en Angela van der Elst. Hier alvast een voorproefje:


Het HAFF heeft de bijlage ook online gezet.

Categorieën
Strips

Vijfde Kunststripbeurs presenteert nieuw nummer van De Schone Zakdoek

Zaterdag 22 maart vindt voor de vijfde keer de Kunstripbeurs te Utrecht plaats. Uiteraard als onderdeel van het HAFF. Op de beurs presenteren een honderdtal striptekenaars, animatiefilmmakers, illustratoren, game-ontwerpers en schilders – gevestigde namen en jonge talenten- hun nieuwste werk, en bieden dat te koop aan. Dat variëert van orginelen tot albums, van kunstdrukken tot buttons, van posters tot graphic novels, van t-shirts tot serviesgoed. Ook presenteert de beurs een nieuw nummer van het surrealistische tijdschrift De Schone Zakdoek.

HAFF2014_afficheOnder de deelnemers onder andere: Peter Pontiac, René Windig, Willem Vleeschouwer, Joost Swarte, Guido van Driel, Jeroen de Leijer, Lamelos, Serge Baeken, Margreet de Heer, Kees de Boer, Wasco, Tijn Snoodijk, Erik de Graaf en Jan Cleijne. De beurs wordt weer georganiseerd door Albo Helm en is vast programma onderdeel van het Holland Animation Film Festival.

Als vanouds is de Kunststripbeurs basis van de StripGrafiekPrijs. Hieraan kun je deelnemen door ʻsmorgens een werk in te leveren, dat ter plekke door een vakjury met o.a. Joost Swarte en Henning Wagenbreth (de Berlijnse ontwerper van het HAFF-affiche) wordt beoordeeld. ʻs Middags vindt dan de uitreiking plaats. Dit jaar is hier tevens de feestelijke presentatie van een nieuw nummer van De Schone Zakdoek, Nederlands enige surrealistische tijdschrift dat in 1944 voor het laatst in de Utrechtse underground werd gemaakt. Aan het nummer werkten 24 grafische kunstenaars mee.

De Schone Zakdoek is het enige surrealistische tijdschrift van Nederlandse bodem. Het is gemaakt in Utrecht tijdens de Tweede Wereldoorlog, op initiatief van het kunstenaarskoppel Gertrude Pape en Theo van Baaren.Tussen 1941 en 1944 verschenen er 36 nummers -de helft dubbelnummers- in een oplage van één exemplaar. Dit om onder de censuur van de Duitse bezetter uit te komen. De Schone Zakdoek bevatte gedichten, verhalen, besprekingen, grafische experimenten, tekeningen, collages en fotoʼs, waaronder het eerste werk van Cees Buddinghʼ, Leo Lehmann, Dolf Verspoor, Leo Vroman en Emiel van Moerkerken.

Het blad werd samengesteld na reguliere maandagbijeenkomsten in de woning van Pape en Van Baaren op de Bemuurde Weerd in Utrecht, en aan medewerkers en vrienden doorgegeven. Het bestond uit aan elkaar genaaide en gebundelde katernen waarin de uitgetypte vellen en originele tekeningen werden geplakt. In de loop van de tijd maakten de Utrechters ook speciale themanummers, zoals rond limericks, vertalingen van internationale poëzie of geheel tekstloze, met enkel tekenwerk en collages.

Na de oorlog is het blad wel deels tentoongesteld, en is er een bloemlezing in pocketformaat verschenen (Meulenhoff 1981), maar verder dan dat is De Schone Zakdoek niet in het publieke domein doorgedrongen. Daar wilden we graag iets aan doen. In maart 1944 verscheen het laatste nummer (jaargang 3 – #35/36) van De Schone Zakdoek. Precies 70 jaar later ziet onze hommage De Schone Zakdoek nr. 37 het licht.

Gedurende de hele dag kan men in het koor van de kerk trouwens ook de animatie-installatie ʻDifferent Canvas, Different Perceptionsʼ van Norman McLaren bekijken.

Ook Dreamchaser staat op de beurs zaterdag.
Ook Dreamchaser staat op de beurs zaterdag.

Toegang tot de Kunststripbeurs is slechts € 3,-, Het kaartje geeft daarbij korting op een filmvoorstelling van het HAFF èn op entree van het (naastliggende) Centraal Museum met de tentoonstelling ʻSurreële Wereldenʼ.
Kunststripbeurs 2014 adres: Nicolaikerk, Nicolaaskerkhof 8, 3512 XC Utrecht openingstijden: 10.00 – 17.00u

Categorieën
Film

Asphalt Watches: Trippen door Canada

Het is weer tijd voor het Holland Animation Film Festival in Utrecht. Net als vorig jaar ben ik een van de journalisten die over het festival schreef in een speciale bijlage van de VPRO Gids. Behalve een overzicht met de features, schreef ik een stuk over de korte filmprogramma’s en over het geanimeerde gesprek met Noam Chomsky van filmmaker Michel Gondry. Het leukste om te doen was het interview met de Canadese filmmaker/kunstenaar/componist Shayne Ehman en dat kan je hieronder lezen:

In Asphalt Watches verwerkten Shayne Ehman en Seth Scriver hun zonderlinge ervaringen als lifters. In de fascinerende roadtrip komt een stoet aan excentrieke creaturen voorbij. ‘Alles is waargebeurd.’

In de zomer van 2000 liften de Canadese filmmakers en kunstenaars Shayne Ehman en Seth Scriver acht dagen door Canada en reisden van Chilliwack naar Toronto. Over hun avonturen maakten ze de animatiefilm Asphalt Watches, waarin een stoet aan vreemde creaturen in één fascinerende, psychedelische trip aan de kijker voorbijtrekt.

Santa training
De twee lifters Skeleton Head en Bucktooth Cloud, een soort van doorschijnende sneeuwpop met verfomfaaide hoed en bijpassende paraplu, ontmoeten onder meer een vuilgebekte moeder en haar peuter, een nette jongeman met een mes in zijn buik die vriendelijk vraagt of iemand hem een lift naar het ziekenhuis kan geven, en een bedreigende, groezelige oude vent met witte baard, die claimt de Kerstman te zijn en wiens auto vol ligt met bakjes van de fastfoodketen Wendy’s. Bij het afscheid moeten de twee lifters beloven hem volgend jaar weer op dezelfde plek op te wachten voor ‘intensieve Santa training’. ‘De rit met Santa was waarschijnlijk het onveiligste wat we hebben meegemaakt,’ vertelt Ehman (Athabasca, 1974) tijdens een telefoongesprek vanuit zijn huis in Thunder Bay. ‘Die ontmoeting hebben we uiteraard overleefd. Ook gevaarlijk was de rit met de drie headbangers die onder invloed waren van alcohol en drugs. Kort nadat ze ons hadden afgezet zijn ze omgekomen in een zwaar ongeluk. Als we iets langer mee hadden gereden, waren we zeker dood geweest. Het verbaasde me hoe emotioneel en therapeutisch het was om die herinnering te animeren en de gore gedetailleerd weer te geven.’

Evil Santa parade.
Evil Santa parade.

Het lijkt wel of het duo slechts door excentriekelingen werd opgepikt, maar dat ziet de filmmaker toch anders: ‘Iedereen die we tegenkwamen was wel normaal hoor, maar wel een beetje uniek op zijn manier, als je begrijpt wat ik bedoel.’

Hamburgers
Ehman en Scriver maken kunst in verschillende disciplines, van strips en schilderijen tot poëzie en muziek. Tijdens de reis hielden ze een schetsboek bij met de bedoeling er later strips of een zine (zelf uitgegeven boekje met een kleine oplage) over te maken, maar het verhaal dat ze wilden vertellen bleek te groot om in een zine tot zijn recht te komen. Aangezien beide vrienden ook aan het experimenteren waren met animatie, leek een film de juiste keuze om hun ervaringen in te verwerken. ‘We vertellen over onze reis op chronologische volgorde. In dat opzicht is Asphalt Watches bijna een documentaire, want alles is waargebeurd. Wel gebruiken we metaforen en abstracte elementen die we tijdens het animeren intuïtief hebben toegepast. De film is daardoor behoorlijk cryptisch. Dat is deels omdat we Asphalt Watches voor onszelf en onze vrienden hebben gemaakt. We hadden nooit voorzien dat hij bijvoorbeeld ook in Nederland en India zou draaien.’

In de animatie komen hamburgers en enorme uit de grond stekende rietjes waaruit olie lekt, veelvuldig voor. ‘Dat zijn inderdaad duidelijke symbolen. De hamburgers staan voor overleven en honger, en natuurlijk gewoon voor hamburgers, want langs de snelweg kom je vooral fastfood tegen. Sommigen zien er een symbool van verlangen in. Dat mogen ze zelf bepalen. Mensen begrijpen wel dat de frisdrankrietjes met olie een kritische noot zijn op hoe de natuur vernietigd en vervuild wordt door het materialisme en wegwerpproducten. Het gebruik van dat soort symbolen heeft iets helends, want door erop te wijzen beseft men weer dat we hier iets aan kunnen doen.’

Asphalt_Watches

Geen South Park
Tijdens het Toronto International Film Festival vorig jaar won Asphalt Watches de prijs voor beste debuut. De enigszins eenvoudige stijl doet denken aan de animatieserie South Park en primitieve games, maar dat was niet wat de filmmakers beoogden. ‘Ik heb in mijn leven nog nooit een hele aflevering van South Park gezien,’ bekent Shayne. ‘De stijl komt voort uit het animatieprogramma Flash dat we gebruikten. We hebben de film chronologisch gemaakt, waardoor je onze ontwikkeling als animatoren erin terugziet. Aan het begin van de film zijn de personages minder expressief en zijn de tekeningen minder gedetailleerd dan aan het eind. Bij het tekenen probeerden we een directe vertaling van onze herinneringen te maken. Als ik een tekening wil maken die mijn gevoel of herinnering uitdrukt, dan blijf ik als het ware naar het lege papier staren totdat de lijnen zichtbaar worden en beginnen te gloeien, zodat ik ze alleen nog maar over hoef te trekken.’

Neil Young
Wie goed oplet, kan genieten van de vele gevatte tekst- en woordgrappen die Asphalt Watches rijk is. Verder duiken er in de achtergrond personages op van bevriende grafische kunstenaars en animatoren als Keith Jones, Owen Plummer en Amy Lockhart. Ook Neil Young heeft een cameo. ‘In eerste instantie wilden we met de trein reizen. Toen we in Chilliwack aankwamen zagen we een gast met een mondharmonica die op Neil Young leek. ‘There’s no way in hell you’re hopping outta here, boys’ zei hij en hij wees naar het station dat recent was afgebrand. Toen we met de film bezig waren herinnerden we hem als Neil Young dus zo hebben we hem ook geanimeerd.’

Het HAFF vindt plaats van 19 t/m 23 maart.

Categorieën
Minneboo leest Strips

Minneboo leest: Peter Pan

Officieel schrijfwerk moet even wachten: mijn deadline voor de HAFF bijlage van de VPRO gids is pas aanstaande vrijdag, dus een dagje bijkomen kan geen kwaad. Een beetje grieperig vandaag dus zit ik thuis rustig in Peter Pan van Régis Loisel te lezen.

PeterPan_flying_web
Deze prachtige en duistere prequel tekende de Fransman van 1991 tot 2005, en de zesdelige reeks is vorig jaar integraal in het Engels verschenen bij uitgeverij Soaring Penguin Press. Voor het eerst trouwens. Gek dat het zo lang geduurd heeft voordat er een Engelse vertaling kwam, want het is een intrigerend verhaal en prachtig getekend. Loisel staat bekend als fantasytekenaar en tekent gedetailleerde platen die je lang kunt bestuderen.

Ik lees de bundel om deze te recenseren voor de site van The American Book Center, waar ik wel vaker strips voor bespreek, dus ben ik niet helemaal verschoond van werk vandaag. Ik moet je bekennen dat ik nooit J. Matthew Barries (1860-1937) originele boek Peter and Wendy heb gelezen, al heb ik wel Peter Pan in Kensington Gardens ooit doorgenomen. Deze novelle is samengesteld uit enkele hoofdstukken die oorspronkelijk in het boek The Little White Bird stonden en waarin het personage Peter Pan voor het eerst opduikt.

Uiteraard ken ik de Disney animatiefilm uit 1953 en de film Hook van Steven Spielberg uit 1991. Die vond ik indertijd wel tof, maar het is jaren geleden dat ik Hook voor het laatst zag. Heb toen in het bijzonder genoten van Dustin Hoffmans optreden als Captain Hook. Van de Disneyfilm kan ik me bijna niets meer herinneren.

Het idee van Peter Pan, het kind dat nooit volwassen wil worden, heb ik altijd intrigerend gevonden. Ik ben nu 36, toch een volwassen leeftijd, maar ik heb niet het gevoel dat ik echt tot de wereld der volwassenen ben toegetreden. Goed, ik betaal mijn belastingen en heb net als iedereen te maken met veel bullshit die bij het bewonen van deze wereld komt kijken, maar de fascinaties uit mijn jeugd heb ik nooit in de steek gelaten. Ik schrijf en spreek nog steeds over strips en het liefste over Spider-Man. Dat deed ik als kind al en daar ga ik waarschijnlijk altijd mee door.

tinkerbellHet meest interessant aan Pan vind ik echter dat hij kan vliegen. Wie wil dat nu niet immers? Een kleine sprong in de lucht en je vliegt naar waar je maar wilt. Nooit meer zitten in een overvolle, vertraagde trein of urendurende file. Het is wel een tijdje geleden dat ik droomde dat ik kon vliegen, maar het is een fantasie die geregeld in mijn onderbewuste opduikt. Gek dat je je in zo’n droom nooit afvraagt hoe het mogelijk is dat je opeens kan vliegen. Er komt in ieder geval geen feeënstof bij kijken zoals in het verhaal van Peter Pan. Ook nog nooit een Tinker Bell gezien trouwens, maar als ze zo sexy is als Loisel haar tekent, mag ze gerust eens ’s nachts op het raam kloppen. Niet dat Peter iets heeft met seksualiteit. Sterker nog, in het verhaal van Loisel vindt Peter volwassenen maar vies omdat ze seks hebben en heeft hij een diepgewortelde haat tegen vrouwen. Dat hebben de kleine wonderlijk vliegende held en ik in ieder geval niet met elkaar gemeen. Hm, misschien ben ik toch meer geaard in de wereld van volwassenen dan ik dacht. Nou ja, in bepaalde opzichten dan.

Categorieën
Strips

Boeiende interviews in Stripgids #34

Gisteren stond ik bij de bakker in de Amsterdamse Jordaan. Omdat we niets te vieren hadden die dag, besloot ik een moorkop en tompoes voor thuis mee te nemen. Eenmaal thuisgekomen vond ik de nieuwste Stripgids op de mat: hadden we toch iets te vieren.

Stripgids 34. Coverillustratie: Berend Jan Vonk.
Stripgids 34. Coverillustratie: Berend Jan Vonk.

Wat er allemaal precies in dit vierendertigste nummer staat, kun je hier lezen, toch wil ik er een paar stukken uitlichten. Stripmaker Lorenzo Mattotti is geïnterviewd over zijn versie van Pinokkio. Begin jaren negentig verscheen er een door Mattotti geïllustreerde versie van het klassieke kinderboek Pinokkio van Carlo Collodi. Die tekeningen vormen de basis voor de nieuwe animatiefilm van regisseur Enzo D’Alò. Mattotti ontwierp hiervoor de personages en de achtergronden. Ik zag hem laatst op het HAFF: inhoudelijk is het een verschrikkelijke animatie, erg druk en schreeuwerig, vooral geschikt voor kinderen met ADHD. Alleen vanwege de stijl van Mattotti is de film de moeite van het kijken waard. Maar misschien kun je dan gewoon beter het boek op de kop tikken.

Er staat verder een interessant interview in met stripmaker Leo over Aldebaran en zijn andere reeksen (hij begon pas op zijn vijftigste met strip maken (!)) en een gesprek met Emmanuel Guibert over onder meer De oorlog van Alan.

Racisme
Verder staat er een interview in met Joann Sfar over de verzamelde editie van de reeks De kat van de rabbijn. Hierin doet Sfar een interessante uitspraak die ik hier even wil aanstippen. In de strip en de animatiefilm die daarop is gebaseerd komt ook een personage voor dat verdacht veel op Kuifje lijkt. Sfar:

‘Als de rabbijn en zijn gevolg door Afrika rijden, komen ze een arrogante Belg tegen die verdacht veel op Kuifje lijkt. (…) Ik vind het fijn dat er met Kuifje gelachen wordt, ook – zoals hier gebeurt – met Kuifje in Afrika. Ik hield echt niet van al die debatten waarin werd gevraagd om Kuifje in Afrika te verbieden omdat het racistisch zou zijn. Terwijl Afrikaanse vrienden me net zeggen dat de Afrikanen zelf veel van dat boek houden, omdat het hen in herinnering brengt hoe onnozel de blanken waren in de jaren ’30. Daar ben ik het helemaal mee eens.’

En ik ben het met Sfar eens. Boeken als Kuifje in Afrika moet je niet verbieden. Net zo min als dat je oude Sjors en Sjimmies in de doofpot moet laten verdwijnen. Toon maar gewoon hoe men toen de wereld zag. Ik vind vooral mooi dat voor veel Afrikanen het beruchte Kuifje-album een favoriet is.

Ook is er een kijkje op de tekentafel van Serge Baeken! En verder natuurlijk een uiteenlopende collectie recensies.

Wederom wordt met dit nummer wat mij betreft bewezen dat Stripgids eigenlijk het beste Nederlandstalige voelbloed stripinformatietijdschrift is. Nu vraag je je wellicht af, hoe je aan een exemplaar van Stripgids kunt komen. Het blad wordt gratis verspreid in Vlaanderen. Nederlandse lezers met een abonnement betalen alleen de verzendkosten.

En die moorkop smaakte overigens prima bij het lezen van de artikelen.

Categorieën
Film

HAFF 2013: ‘Je mag ook gewoon genieten van animatie’

In de zestiende editie van het Holland Animation Film Festival staat storytelling centraal. Het festival biedt een eigenzinnige kijk op animatie en slaat een brug tussen animatie, strips en games. Ook wordt er afscheid genomen van animator Gerrit van Dijk. Festivaldirecteur Gerben Schermer licht het programma toe.

poster-HAFF-2013‘Soms word ik blij verrast door een film, zoals Recycled van Lei Lei en Thomas Sauvin. Lei Lei heeft op de vuilnisbelt van Beijing allerlei familiefoto’s en vakantiekiekjes bij elkaar gezocht. Daar heeft hij een prachtige film mee gemaakt. Ik waardeer Lei Lei als filmmaker dus het is altijd fijn om iets van hem te zien. Vooral als zijn nieuwe film weer anders is dan zijn voorgaande animaties,’ vertelt Gerben Schermer in het HAFF-kantoor in hartje Utrecht, waar de staf druk bezig is met de voorbereiding van de zestiende editie van het jaarlijkse animatiefestival.

Recycled is een mooi voorbeeld van de independent poëtische films die er op het HAFF te zien zijn, naast andere innovatieve shorts, experimentele films, opdrachtfilms en lange publieksfilms. Vijf dagen lang kunnen liefhebbers en professionals terecht voor een zeer uitgebreid filmprogramma, talkshows, presentaties, lezingen en masterclasses.

‘De belangrijkste accentwijziging ten opzichte van vorige edities is dat het programma dat we bieden voor een breed publiek interessant is. De featurefilms en competities, maar ook de programmering rond de thema’s storytelling en 3D laten mensen op een andere manier naar film kijken. Wie echter niet geïnteresseerd is in de achterliggende thema’s krijgt evengoed een mooi programma te zien. Je mag immers ook gewoon genieten van animatiefilms zonder verder na te denken over het medium,’ legt Schermer uit.

Storytelling
Toch, de vragen die het festival stelt over animatie en de verbanden die gelegd worden tussen verschillende media, maken het HAFF juist extra interessant voor de fijnproever. Dit jaar functioneert het begrip storytelling als rode draad door de verschillende programmaonderdelen. Schermer: ‘We willen de nadruk leggen op hoe je dingen kunt vertellen. Een boodschap hebben is één ding, maar hoe breng je die in een goedlopend verhaal? Dat laten we zien door films te vertonen maar ook door een levendige discussie te voeren. Door nieuwe technieken heb je tegenwoordig heel veel mogelijkheden om een verhaal te vertellen. De nadruk ligt echter vaak op spektakel. Toegepaste technieken moeten niet alleen een druk op de knop zijn, maar ook iets toevoegen. Er zijn bijvoorbeeld genoeg 3D films waarbij het driedimensionale aspect helemaal niets toevoegt.’

Adriaan Lokman is een filmmaker die experimenteert met 3D. Vorig jaar vertoonde het HAFF de 3D-versie van zijn abstracte achtervolgingsfilm Chase en dit jaar gaat de 3D-versie van Barcode in première op het festival. ‘Die versie wordt significant anders dan de oorspronkelijke film,’ aldus Schermer.
Marc Bertrand, producent bij de National Film Board in Canada, heeft zich verdiept in de voor- en tegens van de 3D-techniek en laat in zijn lezing zien wat deze techniek op verhalend vlak voor toegevoegde waarde kan hebben.

I Move So I Am. Gerrit van Dijk.
I Move So I Am. Gerrit van Dijk.

Strijdbare film
De vorig jaar overleden kunstenaar en animator Gerrit van Dijk stond in 1985 aan de wieg van het festival. Tot aan zijn dood maakte hij nog iedere dag een tekening voor zijn laatste film The Last Picture Show. In een programma rond de hoogtepunten uit zijn oeuvre en een minitentoonstelling, wordt de meesteranimator op het HAFF herdacht. Schermer: ‘De vroege films van Gerrit gaven commentaar op de maatschappij. Ze waren zeer politiek en geëngageerd, zoals Butterfly R.I.P. 1975 (1975) en de Jute-films (1979). Later werd zijn oeuvre wat meer naar binnen gekeerd en maakte hij films over thema’s als familie bijvoorbeeld. In de animaties van de laatste tijd mis ik het engagement een beetje. Ik mis in die zin een Gerrit van Dijk in de wereld. Toen Gerrits einde eraan zat te komen hebben we besloten om ieder jaar in zijn nagedachtenis een themaprogramma rondom strijdbare films te presenteren. Daaromheen gaan we ook lezingen organiseren.’

De strijdbare film kent een breed palet aan thematiek en uitingsvormen, van poëtische kunstwerken tot agressieve pamfletten. In het themaprogramma zijn films van nu en eerder te zien. In competitie zitten een aantal korte films uit Canada die aandacht vragen voor de Iraanse filmregisseur Jafar Panahi die door het regime gevangen wordt gehouden.

Strip en games
‘Games, strips en animatie zijn heel verschillende werelden. Toch proberen we die bij elkaar te brengen,’ vertelt Schermer. ‘Dit jaar wordt voor de vierde keer de KunstStripbeurs in samenwerking met het animatiefestival gehouden. Op zaterdag 23 maart bieden zo’n zeventig stripmakers en illustratoren hun prints, originelen, boeken, T-shirts en buttons aan in de gratis toegankelijke Nicolaïkerk. Die dag wordt ook de StripGrafiekPrijs uitgereikt.’

Gastprogrammeur René Windig, een van de stripmakers van de populaire strip Heinz, waarover een lange animatiefilm nu in ontwikkeling is, presenteert een speciaal programma van met name Felix the Cat-animaties uit de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. Tijdens de voorstelling vertelt hij over zijn fascinaties voor deze filmpjes.

Verder draaien er films die gebaseerd of geïnspireerd zijn op strips, zoals Pinocchio van Enzo dÁlò, waar het tekenwerk van stripmaker Lorenzo Mattotti in gebruikt is. Tito on Ice gaat over de promotietour door voormalig Joegoslavië van de Zweedse striptekenaars Max Andersson en Lars Sjunnesson. Ze reizen in gezelschap van een pop die de mummie van Tito moet voorstellen.

Pinocchio.
Pinocchio.

Behalve strip komen ook games ruim aan bod. Er is onder meer aandacht voor gametrailers en cut scenes, de geanimeerde intermezzo’s in een game die te zien zijn als een bepaald doel bereikt is of het verhaal verder verteld wordt.

Grote Prijs
Het festival zet zich sinds jaar en dag in om animatiefilm onder de aandacht te brengen. Daarom zijn er verschillende competities en lanceert het HAFF dit jaar de Grote Prijs voor Nederlandse animatie. Een driekoppige vakjury zal deze uitreiken aan de beste Nederlandse animatiefilm. ‘Op dit moment gebeurt er steeds meer op het gebied van animatie. Lang speelde alleen de korte animatiefilm echt een rol in Nederland maar nu gebeurt er veel op het gebied van opdrachtfilms, commercials en televisieseries. Er is een nieuwe generatie filmmakers opgestaan. Het is goed om dat te benoemen en te laten zien door een prijs uit te reiken voor de beste Nederlandse animatiefilm.’

Meer info: www.haff.nl

Dit interview is gepubliceerd in de speciale HAFF bijlage van VPRO Gids #11 (2013).