Michael Minneboo

PES, de stop-motion animator waar ik al eerder over schreef, gaf op het KLIK! Amsterdam Animation Filmfestival een masterclass voor vakgenoten. Ik mocht daar bij zitten en was getuige van een 90 minuten durende boeiende dialoog tussen PES en de toehoorders.

Samen met negentien anderen afkomstig uit alle windstreken luisterde ik naar PES die in zijn animaties alledaagse objecten op een atypische manier gebruikt of laat handelen. Van twee leunstoelen die heftig met elkaar neuken tot en met allerlei voorwerpen waarvan hij een sandwich bereid. Ik vind zijn films erg inspirerend om te zien. PES heeft een unieke kijk op de wereld en door zijn films ga je zelf ook anders nadenken over alledaagse voorwerpen.

Goed, tijdens de bijeenkomst moest het gesprek wel een beetje opgang komen. De animatoren keken eerst een beetje de kat uit de boom. Gelukkig had PES aan een halve vraag genoeg om uitgebreid op de materie in te gaan. Nadat Dario van Vree, de geestelijk vader van KLIK! en animator, een voorstelrondje voorstelde, en iedereen even kort had verteld wie hij was en wat hij deed, was het ijs goed gebroken en kwamen de vragen als vanzelf.

‘Als ik commercials maak, werk ik altijd met een grote crew. Iedereen doet iets anders en heeft zijn eigen taak. Bij mijn soloprojecten huur ik zo weinig mogelijk mensen in, want ik wil dat mijn films persoonlijk blijven. Ik maak solofilms om niet lui te worden en als test voor mezelf,’ legde Pes uit.

Popcorn
De animator vertelde dat hij als kind al veel tekende. In de klas was hij zo’n beetje de kunstenaar. Tijdens zijn studie aan de kunstacademie maakte hij zijn eigen boeken en prints. Eenmaal afgestudeerd solliciteerde hij bij een reclamebureau, maar zijn porfolio bevatte slechts etsen in een vijftiende-eeuwse stijl en dus geen werk in de stijl van reclames. Toch werd hij aangenomen, als assistent van een senior creative. ‘Een assistent is vooral met bonnetjes bezig en het maken van popcorn. Toch vond ik het een heel inspirerende omgeving, want er kwamen veel regisseurs over de vloer. Die inspiratie zette mij ertoe aan om storyboards te tekenen voor wat mijn eerste film zou worden.’ Voor PES zijn eerste film Dogs of War zou maken, schoot hij met een geleende 16mm camera beelden in New York, gewoon om te leren filmen. Shots van duiven en dat soort dingen. Gewoon aan de slag gaan is immers een goede manier om iets te leren doen en maken.

De moeder van PES is een kapster en die wist wel de juiste mensen voor z’n film. ‘Gebruik de middelen uit je eigen omgeving. Dankzij mijn moeder kon ik mijn eerste film casten. En voor de film Roof Sex vroeg ik mijn moeder om mijn mannelijke kamergenoot te laten lijken op een bejaarde vrouw. Zij deed zijn make-up en kleedde hem aan. In de periode dat ik nog geen commercials maakte, maakte ik thuis veel kleine animatiefilms met de voorwerpen die ik voor handen had.’

PES liet er een paar van zien: een film waarin een doppinda verdrinkt in pindakaas, een pinda die huilt als een baby, en een film waarin een papierhouder rondvliegt als een mot en wordt gevangen door een rol plankband in een houder, zoals een kikker met zijn tong een vlieg zou vangen. Vingeroefeningen op DV video om het medium beter in de vingers te krijgen. Het was erg leuk om deze huis-tuin-en-keuken-films te zien, want ze maken duidelijk dat iedereen met minimale middelen aan de slag kan gaan om animaties te maken.

Toen een hoge pief van het reclamebureau Dogs of War onder ogen kwam, vroeg ze wie hiervoor betaald had. Toen een collega van PES gekscherend riep dat zij ervoor had betaald, ze de vrouw: ‘Ik zou willen dat jullie allemaal mijn geld zo gebruiken.’ Ze was zo onder de indruk van de korte film, dat ze ’s nachts een mailtje naar PES stuurde om hem te complimenteren en om te zeggen dat ze altijd bij hem terecht kon voor een goede referentie.’ Kennelijk herkende ze de unieke stem en stijl van de filmmaker in wording.

Sprong in het diepe
Inspirerend aan het verhaal van PES vind ik dat hij de durf had in het diepe te springen. Nadat hij geïnteresseerd was geraakt in stop-motion animatie door de films van de Tsjechische surrealist Jan Švankmajer, is hij gewoon zelf aan de slag gegaan. Hij nam ontslag van zijn werk en werkte een paar maanden aan Roof Sex. Dit was nog in de tijd dat internet nog in ontwikkeling was, YouTube bestond nog niet. Dus stuurde PES zijn film rond per mail. Twee weken later stond hij in een bar in New York en hoorde hij vreemden over zijn film praten. Zijn toenmalige vriendin wees hem op het bestaan van animatiefestivals en stuurde Roof Sex in bij Annecy. De film kreeg de prijs voor beste debuut. Je moet dus gewoon je kans wagen.

Gebruikte PES voor Roof Sex nog drie camera’s, tegenwoordig weet hij precies wat hij wil vastleggen. Pas na ongeveer 3,5 jaar lukte het hem om zijn eerste opdracht als commercial-regisseur binnen te slepen. Commercials doet hij erbij, maar zijn hart ligt natuurlijk bij zijn autonome werk. PES: ‘Maak iets waar je in gelooft, ook al vind je veel nee-zeggers op je pad. Je moet de sprong in het diepe wagen.’

PES heeft de gewoonte om al zijn ideeën meteen op te schrijven. ‘Als je iets interessants gedroomd hebt, midden in de nacht wakker wordt en niet meteen je droom opschrijft, heb je een grote kans dat je je er de volgende ochtend niets meer van kan herinneren en dat is erg frustrerend. Ik wil ideeën visualiseren die ik nog niet elders gezien heb. Dat is mijn manier om iets van mezelf te delen.’

Commercieel werk is nodig
Hij gaf toe dat het moeilijk is om iets eigens in opdrachtwerk te stoppen. Hoewel reclamebureaus hem inhuren vanwege zijn unieke stijl, hebben ze vaak het concept al klaar. Dat maakt PES als regisseur vooral een uitvoerder in plaats van initiator van ideeën. Maar de harde werkelijkheid is wel dat dit soort opdrachtwerk hard nodig is om brood op de plank te hebben. Door commercials te maken kan hij zijn vrije werk financieren. In de Verenigde Staten kennen ze immers geen subsidies voor filmkunst. Het is een boodschap die volgens mij, niet vaak genoeg naar voren gebracht kan worden. Veel creatieven verdienen weinig met de dingen waar ze echt goed in zijn, namelijk hun eigen projecten, en zijn genoodzaakt ander werk te doen om te kunnen leven.