Beroemde Nederlandse schilders waar een strip over gemaakt is, het lijkt een trend te zijn op dit moment. Vincent van Gogh en Rembrandt van Rijn zijn daarin koplopers, al zijn er ook plannen voor een strip over respectievelijk Mondriaan en Jeroen Bosch heb ik vernomen. Vorig jaar verraste Barbara Stok vriend en vijand met een prachtige psychologische roman over Van Gogh. Bijna tegelijkertijd kwam Vincent van Gogh: De vroege jaren uit van Teun Berserik.
De vroege jaren behandelt de beginjaren van Van Gogh als schilder. In die tijd verbleef hij in Den Haag en kreeg hij zijn eerste schilderlessen van zijn neef Anton Mauve. Van Gogh krijgt een affaire met een van zijn modellen. Sien had al een dochtertje maar is zwanger van een tweede kind. Van Gogh neemt Sien en kinderen in huis. Ondertussen probeert hij zich met veel moeite te bekwamen in het schildersvak.
Als kunstenaar wordt Van Gogh in die tijd niet serieus genomen. Niet door Mauve, niet door diens collega’s van de Haagse school. Ook zijn familie ziet Vincents ambities als kunstenaar als de zoveelste bevlieging. Eerder was Van Gogh al kunsthandelaar, onderwijzer en hulppredikant.
Teun Berserik is schilder en illustrator en leverde mooi grafisch werk af voor Vincent van Gogh, De vroege jaren. De gedetailleerde potloodtekeningen zijn sfeervol met aquarel afgewerkt. Daarmee geeft hij een mooie impressie van hoe Den Haag anno 1881 eruitzag.
Lastig mannetje
Als hoofdfiguur is Vincent van Gogh eigenlijk niet zo aantrekkelijk. Hij blijkt een koppige vent te zijn met hoogdravende ideeën over het kunstenaarsschap die nog niet worden ondersteund door wat hij laat zien op grafisch vlak. Van Gogh weigert te luisteren naar de wijze raad van Mauve om vooral ook onderwerpen te schilderen die goed verkopen zodat hij iets met zijn kunst kan verdienen. In plaats daarvan leeft Van Gogh constant op de zak van zijn broer Theo die hem geld overmaakt om te kunnen overleven. Geld dat Van Gogh vervolgens makkelijk weer uitgeeft. Van Gogh leeft met een romantisch beeld van wat een kunstenaar moet zijn en refereert constant naar zijn helden. Met zijn zelfingenomen houding en uitgesproken mening jaagt hij al snel anderen in het harnas. Ook deze lezer had na een tijdje wel genoeg van Van Gogh als hoofdpersonage. Hij wekt weinig empathie op.
Droog Het is vooral voor de liefhebbers van Van Gogh interessant om De vroege jaren te lezen. Berserik heeft veel aandacht voor de techniek van het schilderen. We zien hoe Vincent leert om te gaan met bepaalde materialen en hoe hij vecht met perspectief. De kunstliefhebber pikt zo nu en dan nog goede tips op over het schilderen van aquarellen bijvoorbeeld en over het er toentertijd in een de kunsthandel aan toe ging. Toch mist het verhaal een drijvende kracht. Leuk dat men gekozen heeft om de vroege periode van Van Gogh te belichten, maar het verhaal blijft erg anekdotisch en riekt mijns inziens te veel naar een droge, educatieve strip. De vertelling komt niet echt tot leven. Als de schilder in wording Den Haag heeft verlaten, heb je als lezer het gevoel het punt van het verhaal gemist te hebben. Het boek is zomaar uit zonder dat het verhaal ergens naartoe heeft gewerkt.
Ik kondigde deze happening reeds in maart aan, maar het kan geen kwaad om nog even een herinnering te posten. Hier het officiële persbericht:
Op zaterdag 4 mei en zondag 5 mei 2013 is het voor de tweede keer Free Comic Book Day in Nederland. Iedereen die op die dag een stripspeciaalzaak bezoekt, mag zolang de voorraad strekt een gratis stripalbum meenemen, ongeacht of je een boek koopt of niet. Al wordt een boek kopen uiteraard wél gewaardeerd. Maar het hoéft niet. Free Comic Book Day is een ideële actie die bedoeld is om het beeldverhaal zo breed mogelijk onder de aandacht van het publiek te brengen.
Free Comic Book Day is een internationaal evenement dat afkomstig is uit de Verenigde Staten en in de afgelopen jaren is uitgegroeid tot een wereldwijd succes. Het valt altijd op de eerste zaterdag in mei – al is de naam Free Comic Book Day in ons land ietwat bedrieglijk, omdat het evenement in Nederland en België eigenlijk uit twee dagen bestaat. Ook op zondag 5 mei zijn er nog gratis strips verkrijgbaar bij de stripwinkels die op die dag geopend zijn. Er zijn in totaal tien albums van Nederlandse en Belgische uitgeve- rijen beschikbaar waaruit bezoekers kunnen kiezen.
De albums waaruit gekozen kan worden zijn de volgende:
• Agent 327 (Uitgeverij L)
• OOG (een voorproefje op de nieuwe strips van Uitgeverij Oogachtend)
• Roodbaard (heruitgave van deze klassieke strip door Uitgeverij Sherpa)
• Sienna (Uitgeverij Saga)
• Animal Kingdom (Uitgeverij Dark Dragon)
• Game of Thrones 1 (Uitgeverij Dark Dragon)
• Esteban/Alleen/Moederkillers (een sampler van drie strips van Uitgeverij Ballon)
• De Tempelier 1 (Uitgeverij Daedalus)
• De Legendariërs 1 (Uitgeverij Silvester) • De Verborgen Geschiedenis 8 (Uitgeverij Silvester)
In de ons omringende landen is Free Comic Book Day al enige tijd een geslaagd evenement, in Nederland kende het vorig jaar een voorzichtige start. Dit jaar is het aantal deelnemende stripwinkels echter zienderogen toegenomen en wordt de promotie zo breed mogelijk ingezet. Free Comic Book Day wordt in de Benelux georganiseerd door de Belgische stripdistributeur Pinceel Stripverspreiding en het Nederlandse striptijdschrift Zone 5300. De tien FCBD-albums worden rechtenvrij aangeboden door de deelnemende uitgeverijen en de drukkosten komen voor rekening van de deelnemende stripspeciaalzaken.
Een volledige lijst met deelnemende stripspeciaalzaken in Nederland vind je op www.fcbd.be/waar
Je kent het wel: Je zit in de trein. Iemand heeft een vervelend herkenbare ringtone op zijn telefoon en als die afgaat zit je de rest van dag met een hit van Rick Astley in je hoofd. Of: eindelijk kom je toe aan het lezen van je gratis krantje, heeft de reiziger tegenover je deze net ingepikt. Geduldig wacht je tot hij hem uit heeft, maar dan niest hij een grote klodder snot tegen het laatste nieuws aan. Laat maar zitten dus. En: het is niet verkeerd om vanaf het moment dat je opstaat eraan te denken dat je niet moet vergeten je ov-chipkaart in te checken zolang je er maar wel aan denkt om een broek aan te trekken voordat je het huis verlaat.
Drie herkenbare forenzengrappen uit de semi-autobiografische gagstrip Snippers die sinds januari 2012 die dagelijks in gratis forensenkrant Metro zit. Stripmaker Aimée de Jongh fleurt de dag van de reiziger op met luchtige en vrolijke strookjes. De eerste reeks is nu door Strip2000 gebundeld in Het is weer zo’n dag.
Gelukkig beperkt De Jongh zich niet tot herkenbare situaties in de trein. In wezen is Snippers een sitcom rondom de dagelijkse avonturen van Aimée en haar al even nerdy huisgenoot Stef. De avonturen lopen van je sleutels vergeten en daardoor jezelf buitensluiten, dates, het uitvallen van internet – heel belangrijk anno 2013 – en sociale omgangsnormen: hoe geef vrouwen elkaar een knuffel zonder tegen elkaars buste aan te wrijven?
Nou ja, in principe kunnen de strookjes overal over gaan. In dat opzicht heeft de stripmaker goed nagedacht over de heterogene doelgroep: de toon van de strip wordt nergens te grof en blijft overwegend luchtig. Al zag ik tot mijn genoegen er wel een anti-jezusgrap tussen zitten die me deed denken aan Aimées smallpressboekje Oh my God!, waarin ze in smakelijke cartoons het leven van sprookjesfiguur Jezus op de hak neemt.
Het merendeel van de stripjes in Snippers kan mij bekoren, al vind ik de strookjes waarin De Jongh haar fantasie de vrije loop laat wel het leukst:
De deadline is in feite elke zaterdag. Dan moet ik de vijf strips inleveren voor de komende week. Soms heb ik zo’n drukke werkweek gehad, dat het halen van die deadline me heel zwaar valt. Dan begin ik pas op een vrijdag met het verzinnen en tekenen van de strips. Ik merk ook dat de grappen dan niet zo goed zijn als anders. Op andere momenten kan ik juist drie weken vooruit werken, en een kleine vakantie nemen als ik wil. Die flexibiliteit bevalt wel!
Krantenstrips
Ik vind het fijn dat er ondanks de crisis toch nog zo nu en dan ruimte is voor Nederlandse strips in de dagbladen. Recent voegde Het Parool de reeksen Doyouknowflo van Floor de Goede en Kort en triest van Jean-Marc van Tol aan haar strippagina toe. Ook met Snippers zijn we weer een goede dagelijkse krantestrip rijker. Hulde!
Wie niet iedere dag een Metro wil opsnorren kan voor dagelijkse Snippers terecht op Facebook of op de site.
Van de week kreeg ik onderstaande vraag binnen via de mail:
Bij zolderopruiming aangetroffen mijn MAD-collectie nummers 1 -61 en daarna nog wat losse nummers.
Is daar markt voor en wat zou de waarde ongeveer zijn?
Vriendelijke groet,
Rob Piet.
De cover van het eerste nummer van MAD uit 2011. De nieuwe reeks werd na zes nummers stopgezet wegens tegenvallende verkoopcijfers.
Ik neem aan dat je het over de Nederlandse MAD hebt? Zelf heb ik niet direkt een idee hoeveel zoiets waard zou zijn. Zelf hou ik me niet zo bezig met het verzamelen van strips als investering en ik kom ook nooit op veilingsites als Catawiki. Maar daar kun je zeker even kijken. De waarde van dergelijke uitgaven is afhankelijk van de staat waarin ze verkeren, en hoe zeldzaam ze zijn. En natuurlijk wat de gek ervoor geeft.
Ger Apeldoorn is een autoriteit op het gebied van MAD magazine. Hij was ook de initiator van de Nederlandse MAD die in 2011 gelanceerd werd.
Wie het antwoord op de vraag weet of interesse heeft in de stapel MADs van Rob, mag me mailen via het contactformulier. Je mag natuurlijk ook een reactie achterlaten in het commentformulier hieronder.
Even weer wat stripnieuws, dan kunnen we daarna weer in de zon gaan zitten met een leuk stripalbum.
Stripfiguur Robbedoes bestaat dit jaar, evenals Superman, 75 jaar. Dat feit wordt gevierd met een overzichtstentoonstelling in het Brusselse Stripmuseum. Het VRT Journaal besteedde er aandacht aan. (Het item laat zich niet embedden, wat heel ouderwets is van de VRT.) Willem De Graeve, directeur van het museum, licht in het item de geschiedenis van Robbedoes toe. Een uitgebreid overzicht van zijn geschiedenis is hier te lezen.
Robbedoes, Kwabbernoot en Spip.
Stripfiguur Robbedoes werd geboren op 21 april 1938 om het gelijknamige weekblad, opgestart door Uitgeverij Dupuis, op te vrolijken. Sindsdien is Robbedoes uitgegroeid tot één van de iconen van de Europese strip. Het is wellicht voor Europa opmerkelijk dat Robbedoes het eigendom is van de uitgeverij en niet van zijn bedenker, in de Amerikaanse comicwereld is dat eigenlijk heel normaal. Superhelden als Superman, Batman, Spider-Man en Iron Man zijn eigendom van de uitgeverij. In de loop der jaren werken er vele creatieven aan hun avonturen. Hetzelfde geldt dus voor Robbedoes.
Twee nieuwe digitale striptijdschriften
De Vlaamse onafhankelijke Stripgilde zoekt strips voor twee nieuwe digitale magazines van de Gilde en roept stripmakers op die in te sturen. Het eerste magazine heet Strike en zal geschikt voor het hele gezin zijn. Stroke daarentegen is voor 17 jaar en ouder, wat alles te maken heeft met de voorwaarden die Apple stelt als het om digitale uitgaven gaat. Overigens vind ik de namen wel ietwat vreemd voor een striptijdschrift, maar goed, laat ik nu niet te veel gaan kniesoren en dit initiatief gewoon toejuichen.
Elk magazine zal om de twee weken verschijnen zodat er elke week een nieuw exemplaar van één van de twee magazines zal uitkomen. De magazines zullen elk ongeveer dertig pagina’s strips bevatten. Ook leuk: de publicerende auteurs krijgen een percentage van de opbrengst van elk verkocht exemplaar.
Vanaf september dit jaar mogen we Strike en Stroke verwachten. Wie wil kan zijn strips insturen naar Marcel Rouffa (marcel.rouffa@gmail.com) voor Strike en naar Peter Moerenhout (salonstrips@hotmail.com) voor Stroke.
De kroning, Wim-Lex en liedjes daaromtrent: ik wil er als republikein en antimonarchist niets over horen. Dat is lastig, want al weken gaan de media over de aanstaande troonwisseling. Gelukkig zijn Twitter-filters makkelijk ingesteld. Dat scheelt een hoop onzininfo. Natuurlijk spelen uitgevers ook gretig in op dit onderwerp: de winkels liggen vol met boeken over de duurste uitkeringsfamilie van Nederland en verwante zaken.
Koninklijke Eppo
Ook in de stripwereld ontkomen we niet aan de onzin van het huis van Oranje: Eppo #8 is een heus themanummer en feliciteert de aanstaande Prins Pils met zijn koningsschap. ‘Weliswaar met een knipoog, maar desondanks niet minder gemeend,’ schrijft Rob van Bavel in zijn voorwoord. Nu moet ik zeggen dat het erg meevalt: er verwijzen maar een paar strips in Eppo naar het huis van Oranje: Trix van Mars Gremmen die ook de cover tekende, stripfiguur Eppo vaart mee met de kroningsboot en Elsje roept zichzelf uit tot koningin. Verder wordt er in een variaspread uit de doeken gedaan wat voor speciale illustraties er zijn gemaakt naar aanleiding van de aanstaande dertigste april. Deze Eppo is ook voor een antimonarchist als ik eigenlijk wel te doen.
100 Heinz Hoogtepunten Uitgeverij Oog & Blik/De Bezige Bij pakt uit met een nieuw deel uit de reeks 100 Heinz hoogtepunten: Niks mis met de koning. Deze reeks verzamelt thematisch oude afleveringen van de humorstrip Heinz. Eerder kwamen al Niks mis met koken, Niks mis met voetbal, Niks mis met kinderen, Niks mis met golfen en Niks mis met klussen uit. Ik kies ervoor de titel van de nieuwste uitgave vooral ironisch te lezen, want er is natuurlijk Niks goeds aan een monarchie, maar daar heb ik eerder al over geschreven.
De stripjes zijn in zwart-wit afgedrukt. De cover is natuurlijk wel in knaloranje. De deeltjes zijn leuk om cadeau te doen, want echte Heinz-fans kopen natuurlijk de luxe uitgaven in de reeks Heinz van H tot Z.
In Niks mis met de koning kroont Heinz de kat zichzelf tot de koning van het bos, ontmoet hij de koning der klungelaars en de koning van de woordgrappen, schrijft hij een brief aan de koningin over de Heinzzakproblematiek en wordt hij door de aap naar de middeleeuwen geflitst waar hij Lamme de Dove ontmoet en door Koning Hendrik de Vierde cadeau wordt gedaan aan diens zoon Rodolfo de Tweede. Kortom, heerlijk ouderwets droge Heinz-humor zoals in deze strip:
In de strips van René Windig en Eddie de Jong is die koning eigenlijk maar bijzaak. Laten we hem vooral ook zo blijven zien in de Lage Landen.
Daarom Minneboo leest:
Maandelijks krijg ik van veel uitgeverijen stapels strips toegestuurd. Daar zit veel moois tussen, maar niet alles is geschikt voor de bladen en opdrachtgevers waar ik voor schrijf. Toch wil ik deze uitgaven onder de aandacht brengen. Daarom heb ik de rubriek Minneboo leest in het leven geroepen, om te laten zien hoe rijk en divers het medium strip kan zijn. De artikelen in deze rubriek zijn geen recensies (die teksten staan gepubliceerd in de bijhorende rubriek), maar kunnen thematisch zijn, een tekenstijl belichten of simpelweg een nieuwe uitgave kort aanstippen. Verwacht vooral veel recent verschenen strips, met zo nu en dan een album dat ik op dit moment lees en waar ik iets over kwijt wil.
Gisteren stond ik bij de bakker in de Amsterdamse Jordaan. Omdat we niets te vieren hadden die dag, besloot ik een moorkop en tompoes voor thuis mee te nemen. Eenmaal thuisgekomen vond ik de nieuwste Stripgids op de mat: hadden we toch iets te vieren.
Stripgids 34. Coverillustratie: Berend Jan Vonk.
Wat er allemaal precies in dit vierendertigste nummer staat, kun je hier lezen, toch wil ik er een paar stukken uitlichten. Stripmaker Lorenzo Mattotti is geïnterviewd over zijn versie van Pinokkio. Begin jaren negentig verscheen er een door Mattotti geïllustreerde versie van het klassieke kinderboek Pinokkio van Carlo Collodi. Die tekeningen vormen de basis voor de nieuwe animatiefilm van regisseur Enzo D’Alò. Mattotti ontwierp hiervoor de personages en de achtergronden. Ik zag hem laatst op het HAFF: inhoudelijk is het een verschrikkelijke animatie, erg druk en schreeuwerig, vooral geschikt voor kinderen met ADHD. Alleen vanwege de stijl van Mattotti is de film de moeite van het kijken waard. Maar misschien kun je dan gewoon beter het boek op de kop tikken.
Er staat verder een interessant interview in met stripmaker Leo over Aldebaran en zijn andere reeksen (hij begon pas op zijn vijftigste met strip maken (!)) en een gesprek met Emmanuel Guibert over onder meer De oorlog van Alan.
Racisme
Verder staat er een interview in met Joann Sfar over de verzamelde editie van de reeks De kat van de rabbijn. Hierin doet Sfar een interessante uitspraak die ik hier even wil aanstippen. In de strip en de animatiefilm die daarop is gebaseerd komt ook een personage voor dat verdacht veel op Kuifje lijkt. Sfar:
‘Als de rabbijn en zijn gevolg door Afrika rijden, komen ze een arrogante Belg tegen die verdacht veel op Kuifje lijkt. (…) Ik vind het fijn dat er met Kuifje gelachen wordt, ook – zoals hier gebeurt – met Kuifje in Afrika. Ik hield echt niet van al die debatten waarin werd gevraagd om Kuifje in Afrika te verbieden omdat het racistisch zou zijn. Terwijl Afrikaanse vrienden me net zeggen dat de Afrikanen zelf veel van dat boek houden, omdat het hen in herinnering brengt hoe onnozel de blanken waren in de jaren ’30. Daar ben ik het helemaal mee eens.’
En ik ben het met Sfar eens. Boeken als Kuifje in Afrika moet je niet verbieden. Net zo min als dat je oude Sjors en Sjimmies in de doofpot moet laten verdwijnen. Toon maar gewoon hoe men toen de wereld zag. Ik vind vooral mooi dat voor veel Afrikanen het beruchte Kuifje-album een favoriet is.
Ook is er een kijkje op de tekentafel van Serge Baeken! En verder natuurlijk een uiteenlopende collectie recensies.
Wederom wordt met dit nummer wat mij betreft bewezen dat Stripgids eigenlijk het beste Nederlandstalige voelbloed stripinformatietijdschrift is. Nu vraag je je wellicht af, hoe je aan een exemplaar van Stripgids kunt komen. Het blad wordt gratis verspreid in Vlaanderen. Nederlandse lezers met een abonnement betalen alleen de verzendkosten.
En die moorkop smaakte overigens prima bij het lezen van de artikelen.
Jules Calis heeft grote ambities als het gaat om het maken van journalistieke strips. Eind april gaat hij naar Kabul om een verslag te tekenen van het Sound Central Festival, het enige alternatieve kunstfestival in Afghanistan. Hij kan echter nog wel wat hulp gebruiken, namelijk in financiële vorm. Daarom heeft hij er een crowdfundingproject van gemaakt. ‘Voor reportages en achtergrondverhalen vind ik de journalistieke strip ideaal.’
Wat zijn je plannen precies?
Ik vertrek 29 april voor 7 tot 10 dagen naar Kabul waar ik het Sound Central Festival zal bezoeken als verslaggever: ik ga ter plekke schetsen, interviews houden en een reportage over maken in de vorm van een journalistieke strip. Zeer waarschijnlijk heb ik al een Nederlandse krant bereidt gevonden om het te publiceren.
Waarom wil je dit project uitvoeren?
Ik kwam via de Facebookpagina van ISAF bij een bericht van de BBC over het South Central Festival 2012. Het festival werd toen voor de tweede keer georganiseerd. Na wat verder erover te lezen kwam ik erachter dat de Nederlandse ambassade in Kabul ook dit festival financieel steunt. Maar ik kon geen enkel bericht erover vinden in de Nederlandse media, behalve een NOSop3 bericht uit 2011 (waarschijnlijk aangeleverd door een persbureau). Voor mij zijn er twee dingen die een rol spelen: voorop staat het verhaal en het evenement en op de tweede plaats het medium de journalistieke strip. Ik vind het een erg bijzonder en moedig evenement en ook in Nederland zou ik het graag in de media willen zien. En als niemand anders het doet, dan doe ik het.
Ik zou ook graag tussen alle ellende en negatieve berichtgeving wat meer positieve berichtgeving en tekenen van hoop willen zien/lezen. Dit soort berichtgeving blijft vaak in de kranten beperkt tot een foto of een heel kort bericht.
Wat hoop je ermee te bereiken?
Ik hoop ten eerste op een verruiming van de blik van lezers. Dat men ziet dat het daar niet alleen maar oorlog en ellende is en dat er mensen en initiatieven zijn die ondanks moeilijkheden toch dingen doen waar ze in geloven. Sowieso ben ik gefascineerd door hoe mensen omgaan met intense situaties en hoe sommigen proberen een verschil te maken. Het uitgangspunt van de reportage is mensgericht. Er zullen vragen naar voren komen als: Wat beweegt mensen om dit festival te organiseren? Wat betekent het voor de bezoekers? Wat is het belang van het festival? En nog belangrijker: Wat betekent het voor de toekomst van Afghanistan?
Waarom wil je dit in stripvorm doen?
Ik heb een fascinatie voor strips en in het bijzonder journalistieke strips. Ik ben er voorstander van dat journalistieke strips uiteindelijk ook daadwerkelijk als journalistiek medium ingezet gaan worden (wat gelukkig ook langzaam maar zeker gebeurt, alleen in Nederland gaat het wel erg langzaam!). Ook dit heb ik nog in geen enkele krant eerder gezien. Daarnaast zijn in Nederland nu ook veranderingen en experimenten gaande in de journalistiek dus lijkt het me ook een prima tijdstip om de journalistieke strip in de kranten, ook eventueel digitaal, te presenteren.
Is strip maken niet een heel trage vorm van journalistiek bedrijven?
Het is zeker een trage vorm van journalistiek. Nieuwsberichten middels journalistieke strips zouden bijvoorbeeld niet haalbaar zijn, maar voor reportages en achtergrondverhalen vind ik het ideaal. Ik ben ook niet goed in artikelen schrijven, maar ik heb wel al behoorlijk wat pagina’s ervaring met journalistieke strips.
Maar voor een bijzonder verhaal wil ik ook een bijzondere vorm gebruiken die in eerste instantie niet zo voor de hand ligt. Daarom dus de journalistieke strip.
Heb je de ambitie om de Joe Sacco van de Lage Landen te worden?
Mijn inspiratievoorbeelden zijn zeker tekenaars als Joe Sacco, maar ook Patrick Chappatte, Ted Rall, David Axe, Dan Archer, Susie Cagle, om er maar wat te noemen. Zij die het ook echt met eigen ogen willen zien, tekenen dingen waarvan ze vinden dat mensen het moeten weten en het ook daadwerkelijk doen. Tuurlijk laten we eerlijk zijn, ik heb wel ambitie om naam te maken in de stripwereld en eventueel ook in de journalistiek.
Vanaf dat ik 4 was wilde ik al striptekenaar worden, uiteindelijk ging ik geschiedenis studeren (niet afgemaakt overigens, ik was het op veel vlakken niet eens met de manier van lesgeven en innovatie in het middelbaar onderwijs vond ik achterlopen of te langzaam gaan), daarna naar de kunstacademie waar ik uiteindelijk toch weer terugkwam op strips. Alleen dan wel strips over wat er speelt in de wereld en die een bepaalde impact op mensen kunnen hebben.
Ik heb altijd al interesse gehad voor oorlogen, conflicten en andere heftige situaties, maar als er andere verhalen zijn waarvan ik vind dat ze verteld moeten worden, zou ik dat ook maar wat graag aangrijpen.
Wat is je doelgroep?
Eigenlijk het grote publiek, dus zo ruim en breed mogelijk en niet alleen stripliefhebbers. Mensen zullen niet zo snel een strip kopen, maar let maar eens op hoeveel jonge Metro- en Spits-lezers meteen de strips erbij pakken. Ik ben erg benieuwd wat voor reacties hier straks op komen als het uiteindelijk ook in een Nederlandse krant komt en dat er eventueel ook meer striptekenaars of journalisten mee aan de slag gaan.
Wil je Jules helpen met zijn project? Check dan hier hoe je dat kunt doen. En bekijk de facebookpagina om op de hoogte te blijven.
Dinsdagmiddag schoof de Belgische stripmaker François Schuiten aan bij Phil van Tongeren en Barend De Voogd van het Imagine Filmfestival. Van Tongeren interviewde Schuiten over zijn werk als production designer en conceptual artist van films als Taxandria, The Golden Compass, Mr. Nobody en Mars et Avril.
De Voogd verzorgde de vertaling: Schuiten wenste zich alleen in het Frans uit te drukken, wat ik dan weer erg typisch vindt voor een Waalse Belg.
Schuiten is zoon van een architectenechtpaar. Niet zo gek dus dat architectuur een belangrijke rol speelt in zijn wek. Dat was goed terug te zien in zijn ontwerpen voor films, maar in het bijzonder ook in zijn strips. Schuiten is overigens niet alleen actief als striptekenaar. Hij ontwierp metrostations in Brussel en Parijs. Ook ontwierp hij voor de Wereldtentoonstelling van 2000 in Hannover het Belgische Pavillon des Utopies.
Het is jaren geleden sinds ik een album van de reeks Les Cités Obscures oftewel De Duistere Steden heb opengeslagen, de surrealistische reeks die Schuiten met auteur Benoît Peeters maakt. Ik kreeg tijdens het interview meteen zin om daar weer in te duiken. Ik hou van het verfijnde tekenwerk van Schuiten; het was dan ook een groot plezier dat een selectie daarvan te zien was op het grote scherm achter de heren.
Hieronder een drietal fragmenten uit het interview dat ik ongemonteerd op YouTube heb gezet. ‘Van alles wat ik doe vind ik striptekenen eigenlijk het moeilijkste. Als het mislukt kan ik niemand anders de schuld geven,’ zegt Schuiten. In dit fragment vertelt hij over zijn stripwerk en over zijn medewerking aan de softerotische film Gwedoline van Just Jaeckin.
Ziet Schuiten een verfilming van de reeks De duistere steden wel zitten? Hier geeft Schuiten antwoord op deze vraag:
Schuiten vertelt over zijn werk als production desginer:
Illustrator en stripmaker Typex maakte een imposante beeldroman over Rembrandt van Rijn. ‘Ik heb heel veel over Rembrandt gelezen, maar besef heel goed dat alles wat in de boeken staat een kwestie van interpretatie is.’
Met de striproman Typex’ Rembrandt heeft stripmaker/illustrator Typex (Amsterdam, 1962) de verwachtingen overtroffen. Net als in de televisieserie De Gouden Eeuw brengt Typex die periode op een toegankelijke wijze tot leven: hij laat de lezer getuige zijn van gebeurtenissen uit het leven van Rembrandt van Rijn. In de 240-pagina dikke beeldroman schetst hij in potlood een gelaagd beeld van de beroemde schilder door de relaties met de mensen uit zijn directe omgeving te belichten, zoals zijn vrouw Saskia die al jong stierf, collega-schilder Jan Lievens en Hendrickje de huishoudster met wie Rembrandt een relatie had. Rond de tijd van zijn faillissement zette zij met zoon Titus een kunsthandel op waar Rembrandt in dienst was, zodat zijn inkomen niet direct naar de schuldeisers zou gaan. Eerder had Rembrandt vijf jaar een verhouding met huishoudster Geertje Dircks die hem later voor de commissie voor huwelijkse zaken daagde en geld eiste omdat hij zijn belofte met haar te trouwen niet nakwam.
Rembrandt. Illustratie: Typex
Reflecties
‘Ik hou er erg van om de ontwikkeling van een personage te laten zien. Rembrandt is eigenlijk een stille, bijna autistische hoofdpersoon die niet praat over zijn gevoel of de dingen die hij doet. Hij uit zijn gevoelens vooral in stille blikken, maar ja, een boek vol stille blikken, daar word je natuurlijk gek van,’ vertelt Typex. ‘Iets over Rembrandt vertellen kan daarom alleen door hem te reflecteren in de mensen om hem heen. Daarom heb ik ervoor gekozen om die mensen als leidraad voor het verhaal te gebruiken. Zij hebben ieder een sterke relatie tot Rembrandt en kenmerken allemaal een unieke periode uit zijn leven. Met Jan Lievens deelde hij een atelier in Leiden toen ze vroeg-twintigers waren. Ze hebben een soort vriendschappelijke concurrentie, zoals het bij jongens gaat moet je tussen de regels door lezen om affectie te zien. Als Jan later in het boek Rembrandt op zoekt in Amsterdam, zijn het oude kerels. In de tussenliggende jaren dat ze elkaar niet zagen zijn ze eigenlijk betere vrienden geworden. In die scène hebben ze meteen fysiek contact, dat hadden ze vroeger niet. Toch zitten er in de dialoog nog steeds veel steken onderwater, net zoals vroeger.’
Elsje
Elsje door Typex, naar Rembrandt.
De ontstaansgeschiedenis van Rembrandt kent een trage start. Op initiatief van stripmaker Gerrit de Jager wilde het Rijksmuseum een strip over de schilder laten maken. Toenmalig stripintendant Gert Jan Pos zou het scenario schrijven en stelde Typex voor als tekenaar. ‘Er was een korte synopsis die de basis legde voor de eerste twee hoofdstukken, maar het was nog geen rond verhaal. Dat scenario kwam maar niet en ondertussen had ik mijn agenda voor een jaar vrijgemaakt om aan dit boek te werken. Ik ben een harde werker en hou er niet van om maar af te wachten. Ik had al een stapel boeken over Rembrandt gelezen en kladblokken vol aantekeningen. Toen ben ik zelf maar aan de slag gegaan.’
De stripmaker kreeg als opdracht mee dat het geen educatief boek moest worden. Hulp kreeg hij van Martijn Pronk, hoofd publicaties van het Rijksmuseum en van Marijn Schapelhouman, de senior conservator tekeningen bij het Rijks. ‘Schapelhouman ging over de historische correctie en die zag écht alles. Die zei soms “Dat stoeltje daar klopt niet.” Verder was hij heel coulant. Eigenlijk is hij de grootste fan van het boek, daarom heb ik hem ook voor het voorwoord gevraagd.’
Helemaal historisch correct is de striproman niet. In een kroegscène ontmoet de schilder Elsje, het meisje uit Denemarken dat haar hospita doodsloeg met een bijl en daarvoor de doodstraf kreeg. In het boek verlaat Rembrandt vlak voor de moord haar huis, terwijl de schilder daar nooit is geweest. Typex: ‘Elsje heeft bestaan en toen ze dood in het galgenveld bij het IJ hing heeft Rembrandt haar getekend. In het boek speelt die scène af in zijn glorietijd terwijl het eigenlijk pas aan het einde van zijn leven speelde. Hij heeft haar ook nooit ontmoet. Zijn zoon Titus had over haar gehoord en toen is Rembrandt daar naartoe gegaan.’
Rembrandt en Saskia.
(Zelf)portretten
‘Alleen met een leugen kun je de waarheid vertellen. Ik geloof niet in dé waarheid. Ik denk dat je een waar verhaal alleen maar kan vertellen door een parabel. Het verhaal zit in hoe mensen eruit zien en hoe ze bewegen, niet in de gebeurtenissen. Die zijn geïnterpreteerd en telkens herverteld. Er zijn natuurlijk feiten en die staan in de documenten die er nog zijn. Data van wanneer hij trouwde, wanneer zijn zoon Titus stierf. Je hebt de feiten en de rest kleur je in met je eigen ervaringen. Ik heb heel veel over Rembrandt gelezen, maar besef me heel goed dat alles wat in de boeken staat een kwestie van interpretatie is. Toen men in de negentiende eeuw over Rembrandt schreef, werd er een romantisch beeld van hem geschetst: de onuitstaanbare man met een artistieke bevlogenheid. Dat zit ook in mijn boek, maar ik probeer het wat te nuanceren. Sommige mensen zullen mijn Rembrandt een ontzettende hufter vinden, want hij is een botte beer in zijn manier van praten. Toch zijn er ook mensen die van hem kunnen blijven houden. Ik heb zeker mededogen met Rembrandt: het is vreselijk om een moeilijk mens te zijn. Voor jezelf is het eigenlijk het zwaarst, want de mensen in je omgeving kunnen weglopen, maar jij niet. Ik heb me voor de personages in eerste instantie laten leiden door de schilderijen. Bij Rembrandt heb ik veel gehad aan zijn zelfportretten, die heb ik als uitgangspunt genomen om over hem te fantaseren. Hij schilderde die portretten niet om een psychologisch beeld van zichzelf te maken maar als studie van tronies. Uit die portretten spreekt zo veel karakter, zo veel tegenstellingen. Er spreekt een soort pappige jongensachtigheid uit, maar ook arrogantie en verlegenheid. Ook zie je in die zelfportretten het ouder worden heel goed. Niet alleen de rimpels, maar ook de moedeloosheid en het verlies. Alles wat we in de zelfportretten zien is tegelijkertijd een reflectie van onszelf.’
Gezichtspunt
Behalve de portretten baseerde Typex veel op mensen uit zijn eigen omgeving. In bovengenoemende kroegscène zitten veel Nederlandse stripmakers: Typex en Peter Pontiac zitten op de achtergrond aan de bar. ‘Het uiterlijk van Rembrandt lijkt wel wat op mijn vader, al had hij niet zo’n karakter. Voor het uiterlijk van de vrouw van Titus heb ik mijn eigen vrouw als uitgangspunt genomen. Voor de dochter van Rembrandt stond mijn eigen dochter model. Als een personage niet bekend was van een schilderij dan tekende ik ze gewoon als iemand die ik ken, want elk figuur moet een inleefbaar iemand zijn. Daarbij zat ik zo lang eenzaam aan het boek te werken, zo zag ik mijn vrienden nog eens.’
‘De nachtwacht’. Klik op plaatje voor grotere versie.
Rat Point-of-view, het individuele vertelperspectief, is een belangrijk thema in het boek. Niet alleen gebruikt Typex mensen uit Rembrandts naaste omgeving om zijn karakter uit te lichten, ook ligt er veel nadruk op het observeren van de wereld en wordt er soms rechtstreeks in de camera gekeken. Wanneer Saskia doodziek op bed ligt, zien we de wereld door haar ogen: het gezichtsveld wordt letterlijk begrenst door een ovaal, de vorm van haar ogen. ‘Dat is mijn hommage aan de strip The Spirit van Will Eisner, mijn favoriete striptekenaar,’ legt Typex uit.
‘Rembrandt is natuurlijk zelf een observator en heel af en toe zien we de wereld vanuit hem, maar meestal door de ogen van anderen. In het zwaarste hoofdstuk heb ik het perspectief van een rat gekozen. Mensen stierven toen vroeg, dus de tweede helft van het boek, waarin ik de lange ondergang van Rembrandt beschrijf, vallen ze bij bosjes. Ik wilde herhaling vermijden en op zich kent Rembrandts leven veel herhaling. Twee van zijn vrouwen zijn aan ziekte gestorven. De dood van Saskia is een intiem gebeuren, want zij was zijn grote liefde. Ik werd er zelf ook hopeloos verdrietig van toen ik die scènes maakte. De dood van Hendrickje, die stierf aan de pest, mocht daar niet op lijken, want dat was een heel ander soort verhouding. Dus toen dacht ik: voor de ziekteoverbrenger is het allemaal niet erg wat er gebeurt. De rat doet gewoon wat hij doet en voor hem gaat het gesmeerd. Door het gezichtspunt van de rat te kiezen kon ik vaart in het verhaal houden. Ik ben als de dood voor ze, dus ik vond het leuk om me in die beesten te verplaatsen. Tegelijkertijd staat de rat symbool voor dreiging, als lezer voel je dat het niet de goede kant opgaat.’
De tekenaar heeft zich grafisch ook laten inspireren door zijn onderwerp. ‘Ik heb dit boek helemaal met potlood getekend terwijl ik normaal gesproken penseel gebruik. Penseel vond ik hier niet bij passen. Ik wilde een wat losse stijl gebruiken die Rembrandt ook hanteert in zijn tekeningen en in zijn schilderijen. Vooral zijn latere werk is vrij los van streek. Daarbij heb ik veel met licht-donkercontrast gedaan en veel met schaduwen. Het kleurenpalet bestaat vooral uit ingeschoten kleuren, er zit een laag overheen met een beetje bruintint. Dit soort boeken moet je niet in te felle kleuren doen, het moet iets ouderwets uitstralen.’
Vrouwenhater Toen Typex na tweeëneenhalf jaar het tekenwerk afhad, is hij samen met vormgever en beeldredacteur Borinka Beeke om de tafel gaan zitten. ‘Omdat het verhaal per hoofdstuk van tijdsperiode verspringt, moest er een duidelijke scheiding tussen de verhaaltjes komen. Borinka stelde voor de hoofdstukken op de rechterpagina te eindigen en te beginnen. Op de linkerpagina vóór een nieuw hoofdstuk moest er dus nog een beeldelement komen en daarvoor hebben we telkens een andere inheemse vogelsoort gekozen die met dat hoofdstuk te maken heeft. In de inhoudsopgave heb ik mezelf getekend: terwijl ik aan het verhaal bezig ben, gaat mijn vrouw voor de zoveelste keer alleen naar bed. Ik zet in dat opzicht Rembrandt en mezelf naast elkaar. In wezen zijn Rembrandt en ik allebei freelancers die in opdracht werken. Het gedoe met geld en opdrachtgevers herken ik dus. Ook herken ik me in zijn weigering om dingen te idealiseren. Er werd over Rembrandt gezegd dat hij beroerd vrouwen tekende omdat hij ze uitbeeldde met puttige dijen en dat soort zaken. Zelf ben ik een tegenstander van het tekenen van pin-ups van geïdealiseerde vrouwfiguren. Dat zijn geen vrouwen, dat zijn stripfiguren! Ik wil ze wel aantrekkelijk maken, maar dan wel aantrekkelijk zoals een vrouw ís. Ik ben wel eens een vrouwenhater genoemd, omdat ik ze soms lelijk teken. Ik vind je juist een vrouwenhater als je vrouwen mooier tekent dan dat ze werkelijk al zijn. Dan teken je een mannenfantasie.’
Typex’ Rembrandt (Oog & Blik, De Bezige Bij), verkrijgbaar als paperback, als e-book en als gelimiteerde gesigneerde luxe-editie. Tegelijk verschijnt in Groot-Brittannië en de VS een Engelstalige versie bij uitgeverij SelfMadeHero (Londen) en een Spaanstalige bij uitgeverij Norma (Barcelona.)
Zondag 14 april is de grote boekpresentatie in Paradiso Amsterdam met o.a. de bands Spilt Milk en ET Explore Me, een lezing van Joost Swarte en de korte documentaire Typex tekent Rembrandt van Lex Reitsma.
Rob van Barneveld last het boek Schateiland van Robert Louis Stevenson en dacht: hier maak ik een strip van. Maar dan met een heks er in. En een lieveheersbeestje. En een waterreus. Oh ja, en robots…..
Of het echt zo gegaan is weet je bij Van Barneveld natuurlijk nooit, want wellicht had hij de avond voor het tekenen net de avonturen van Jack Sparrow gezien, maar zo staat het op de achterkant van zijn nieuwe stripalbum De schat van Salami beschreven. En dat dekt de lading aardig, al is De schat van Salami wel een heel vrije bewerking van Schateiland. Gelukkig maar, want ik heb het wel een beetje gehad met die recht-toe-recht-aan verstrippingen van films en boeken. Vooral als in de strip de tekst van de roman woord voor woord is opgenomen. Dat is hier dus niet het geval.
Met zijn reeksRood Gras werkt Van Barneveld aan een surrealistisch en vrolijk universum en in diezelfde stijl is dit album ook gemaakt. Eigenlijk is Salami het beste te omschrijven als Rood Gras meets Schateiland, al richt de stripmaker zich dit keer duidelijk op een jonger publiek dan met de Rood Gras-strips die zowel voor volwassenen als kinderen geschikt zijn. Ik denk dat hij met De schat van Salami vooral een leuk album voor kinderen tussen 8 en 12 jaar heeft afgeleverd.
In De schat van Salami krijgt hoofdpersoon Pim op een avond bezoek van piraat Jack die een kamer bij hem komt huren. Als zijn nieuwe huisgenoot sterft, hij glijdt uit in bad, slaat Pim op de vlucht voor een groep piraten en de politie. Dat leidt tot een ontmoeting met een heks en een wonderlijke reis naar Schateiland.
Verder zal ik er qua inhoud niet veel over zeggen, noch de strip recenseren. Behalve het feit dat ik tegenwoordig het werk van bevriende stripmakers niet recenseer, ben ik ook een van de mensen die Rob heeft geadviseerd tijdens het maken van het album. Ik vind het dan ook erg leuk dat hij Matt Baay, Paul Stellingwerf en mij op ludieke wijze bedankt in de colofon:
Behalve twee Rood Gras-albums verscheen van Rob van Barneveld ook een bundeltje Rob weet raad: een verzameling van raadgevingen die Rob tekende voor Scholieren.com.
Rob van Barneveld. De schat van Salami. Syndikaat, € 16,95 ISBN 978-90-78403-26-5
Daarom Minneboo leest:
Maandelijks krijg ik van veel uitgeverijen stapels strips toegestuurd. Daar zit veel moois tussen, maar niet alles is geschikt voor de bladen en opdrachtgevers waar ik voor schrijf. Toch wil ik deze uitgaven onder de aandacht brengen. Daarom heb ik de rubriek Minneboo leest in het leven geroepen, om te laten zien hoe rijk en divers het medium strip kan zijn. De artikelen in deze rubriek zijn geen recensies (die teksten staan gepubliceerd in de bijhorende rubriek), maar kunnen thematisch zijn, een tekenstijl belichten of simpelweg een nieuwe uitgave kort aanstippen. Verwacht vooral veel recent verschenen strips, met zo nu en dan een album dat ik op dit moment lees en waar ik iets over kwijt wil.
Even wat stripnieuwtjes op een rij, dan ben je weer op de hoogte.
Dit weekend vindt in Tiel voor het eerst de Betuwse stripbeurs plaats met nationale en internationale auteurs. Het bevalt me op dat we op de poster niet de geijkte stripfiguren zien, maar een internationale cast. Verder lijkt het mij een beurs van bescheiden omvang, maar misschien daarom wel extra gezellig. Check hier voor meer informatie.
Het Imagine Amsterdam Fantastic Film Festival staat voor de deur en dat is natuurlijk altijd leuk nieuws voor de liefhebber van de genrefilm, maar ook steeds vaker voor de stripliefhebber. Vorig jaar gaf storyboardtekenaar Jim Cornish een masterclass, recenseerde Thijs van Domburg de superheldenfilm en gaf ik een lezing over Spider-Man. Dit jaar komt niemand minder dan François Schuiten een masterclass geven en vertellen over de films waaraan hij als production designer heeft meegewerkt. Meer info over Schuiten vind je hier. De masterclass is gratis toegankelijk, maar je moet wel even van te voren een kaartje halen.
Typex viert zijn feestje in Paradiso
Naar aanleiding van Rembrandt van stripmaker Typex (volgende week een groot interview met hem in de VPRO Gids van mijn hand) wordt er op 14 april een feestje gegeven in Paradiso.
Game Over-special Eppo #7, die vanaf donderdag in de winkels ligt en bij abonnees al op de koffietafel, staat bijna helemaal in het teken van de strip Game Over. In deze grappige strip probeert een kleine barbaar in een game het spel tot een goede einde te brengen, maar moet iedere aflevering het onderspit delven. En dan is het ‘game over’. De bekende strips uit Eppo geven hun eigen versie van dit concept. Zelfs Haas doet er aan mee. Ger Apeldoorn reisde af naar het Waalse Lasne in de buurt van Waterloo om achter de schermen te kijken met stripmakers Midam, de bedenker van Game Over en Adam, de tekenaar van de strip.
De vroege jaren behandelt de beginjaren van Van Gogh als schilder. In die tijd verbleef hij in Den Haag en kreeg hij zijn eerste schilderlessen van zijn neef Anton Mauve. Van Gogh krijgt een affaire met een van zijn modellen. Sien had al een dochtertje maar is zwanger van een tweede kind. Van Gogh neemt Sien en kinderen in huis. Ondertussen probeert hij zich met veel moeite te bekwamen in het schildersvak.
Het is vooral voor de liefhebbers van Van Gogh interessant om De vroege jaren te lezen. Berserik heeft veel aandacht voor de techniek van het schilderen. We zien hoe Vincent leert om te gaan met bepaalde materialen en hoe hij vecht met perspectief. De kunstliefhebber pikt zo nu en dan nog goede tips op over het schilderen van aquarellen bijvoorbeeld en over het er toentertijd in een de kunsthandel aan toe ging. Toch mist het verhaal een drijvende kracht. Leuk dat men gekozen heeft om de vroege periode van Van Gogh te belichten, maar het verhaal blijft erg anekdotisch en riekt mijns inziens te veel naar een droge, educatieve strip. De vertelling komt niet echt tot leven. Als de schilder in wording Den Haag heeft verlaten, heb je als lezer het gevoel het punt van het verhaal gemist te hebben. Het boek is zomaar uit zonder dat het verhaal ergens naartoe heeft gewerkt.
